Zbiór owoców to bardzo ważny etap w sadzie, można by nawet powiedzieć, że najważniejszy. Zbiory owoców dla sadownika są tym, czym dla rolnika żniwa. Do czasu zbioru sadownicy ponieśli znaczny wysiłek związany z cięciem zimowym, letnim, przerzedzaniem owoców ich ochroną i nawożeniem. By więc nie zmarnować wcześniej poniesionych nakładów, należy sprawnie i właściwie przeprowadzić zbiór.
Do zbioru przystępujemy gdy owoce osiągną tzw. dojrzałość zbiorczą – określa się ją organoleptycznie a potwierdza testem skrobiowym i jędrnościomierzem. Określenie właściwego terminu jest o tyle istotne, że jabłka pozostaną w chłodni na długi czas a termin ich zbioru oraz jakość zebranych owoców decydować będzie o finansowym powodzeniu sadownika podczas sprzedaży.
Ideałem jest takie przygotowanie sadu do zbioru, gdzie każde jabłko zdjęte z drzewa nadaje się do odłożenia do skrzynki zbiorczej a udział jabłek nie nadających się do dalszego przechowywania stanowi niewielki procent całkowitego zbioru. Zadaniem sadownika jest więc właściwe przygotowanie owoców oraz organizacja zbioru. Ważne jest zatrudnienie dostatecznej ilości pracowników ponieważ jesienią warunki pogodowe nie zawsze sprzyjają pracy w sadzie, a czas zbioru nie może się przedłużać. Zatrudnieni pracownicy powinni przejść przeszkolenie w technice właściwego zbioru i poznać zagrożenia dla jakości zbieranych owoców w trakcie wykonywania przez nich pracy.
Poniżej przedstawiam kilkanaście wskazówek jak należy zbierać jabłka:
- Jabłek nie zrywamy z drzewa, tylko je zdejmujemy
- Chwytamy owoc całą dłonią obejmując go po czym oddzielamy go od pędu czy krótkopędu podnosząc owoc do góry i jednocześnie go obracamy.
- W przypadku odmian o bardzo długich szypułkach (ogonkach) dodatkowo wskazującym palcem podpieramy szypułkę by nie uległa złamaniu. Złamana szypułka uszkadza pozostałe w skrzyni owoce.
- Generalnie zbieramy owoce oburącz, używając obu dłoni. Gdy zbieramy jedną np. prawą, lewa ręka nie próżnuje – amortyzuje w tym czasie układanie owoców
w zbieraku. - By zdjąć z drzewa dwa owoce skupione obok siebie, nie zrzucając w trakcie wykonywania tej czynności jednego z nich, używajmy obu dłoni. Wprawni zbieracze wykonują tę czynność jedną ręką - należy wówczas uważać by nie dociskać obu jabłek do siebie, gdyż powstają uszkodzenia skórki owocu i miękiszu (pojedynczy odgniot).
- Liczne odgnioty tzw. palce powstają wtedy, gdy zbieracz sięga po owoc położony zbyt wysoko i ciągnie go w swoim kierunku. Widać wówczas nawet do pięciu uszkodzeń na jednym jabłku. Ile palców tyle znaków!
- Zdjęte z drzewa owoce układamy w zbieraku. Czynimy to w sposób następujący: pierwsze jabłko wrzucamy na dno zbieraka mało frasobliwie (nie ulegnie obiciu, bo nie ma innych owoców), następne zaś układamy.
- Zaczynamy zbiór zawsze z najniżej położonych gałęzi w koronie zbierając od zewnątrz korony ku jej wnętrzu. Następnie, środkową część podobnie z zewnątrz do środka a na końcu wierzchołek drzewa.
- W przypadku drzew wysokich, by sięgnąć po owoce, korzystamy z sanek sadowniczych, taczko-drabin czy platformy sadowniczej, służącej do pracy na wysokościach.
- Owoców uszkodzonych, z oberwaną szypułką lub leżących na ziemi nie umieszczamy w skrzyni zbiorczej z przeznaczeniem na długotrwałe przechowywanie.
Najczęściej stosowanym pojemnikiem do zbioru będącym na wyposażeniu zbieracza winien być zbierak owoców z odpinanym na dole rękawem płóciennym lub innym, służącym do delikatnego opróżniania jabłek. Zbierak umieszczony jest na piersiach zbieracza w ten sposób, by dłoń spoczywała na górnej krawędzi zbieraka, a ramię i przedramię zbierającego tworzyło kąt prosty.
Nowym rozwiązaniem jest stosowanie przez zbieraczy fruboksów. Są to duże skrzynki zawieszone na zewnątrz zbieranej skrzyniopalety, które zaopatrzone są w płócienne rękawy służące po odblokowaniu do opróżniania fruboksów. Skrzynię zbiorczą – skrzyniopaletę napełnia się do około połowy, po czym dopełnia się już tradycyjnie wkładając owoce bezpośrednio do skrzyni, przemieszczanej na wózkach sadowniczych lub platformie. Najgorszym, ale wciąż stosowanym sposobem zbioru jest używanie wiader plastikowych, przemieszczanych wzdłuż zbieranego rzędu na sankach sadowniczych czy specjalnych wieszakach.
Zbierane owoce układane są najczęściej do skrzyniopalet 300 kg, rozmieszczonych w międzyrzędziu zbieranych drzew lub lepiej przewożonych w zestawie wózków, służących do tego celu:
- Opróżniamy zbieraki lub wiadra delikatnie, nie dotykając krawędziami do zgromadzonych już owoców.
- Napełnianie skrzyni rozpoczynamy od jednego z jej rogów i sukcesywnie ją uzupełnimy, układając jabłka w najgłębszej jej części
- Nie sypiemy tzw. górek by osypujące się z nich owoce nie przemieszczały się wewnątrz skrzyni.
- Nie przepełniamy skrzyń – po ustawieniu ich jedna na drugą, część owoców uległoby zgnieceniu.
- Wkładając napełniony zbierak, szczególnie przepełniony i przeciążony ryzykujemy oparcie choćby na chwilę zbieraka o krawędź skrzyni. Powstają wówczas charakterystyczne podłużne wgniecenia skórki i miękiszu. Bezwzględnie należy tego unikać!
- Czynności układania owoców w indywidualnych zbierakach i ich opróżnianie wykonujemy płynnie i spokojnie, dbając o to, by ta czynność była niemal niesłyszalna. Głośny turkot przemieszczających się po dnie skrzyni owoców, słyszany z daleka oznacza, że zbiór prowadzony jest niewłaściwie.
- Największe uszkodzenia owoców powstają na dnie skrzyń, stąd potrzeba stosowania różnego typu wyściółek np. papieru karbowanego czy cienkich gąbek oraz szczególnej ostrożności przy układaniu pierwszej warstwy owoców.
- Pracując przy zbiorze należy dbać o swoje i innych bezpieczeństwo. Sięgając do wyższych partii drzewa, korzystajmy ze sprawdzonych, bezpiecznych sprzętów np. sanek. Pracując na platformie, wykorzystujmy oryginalne zabezpieczenia przed wypadnięciem (łańcuchy, blokady podestów).
- Dla własnej wygody i aby praca była lżejsza i przyjemniejsza, starajmy się zachowywać pozycję jak najdłużej wyprostowaną. Przenosząc napełnione zbieraki odchylajmy plecy lekko ku tyłowi. Z napełnionym zbierakiem nie pochylamy się do przodu bez koniecznej potrzeby. Wchodząc na wysokości po owoce, róbmy to zawsze
z opróżnionym zbierakiem. Zbierając owoce wyłącznie z dolnych gałęzi lub ziemi wybierzmy pracę na klęcząc - oszczędzamy tym samym kręgosłup. Zabezpieczajmy kolana nakolennikami a dłonie rękawiczkami. - Zwracajmy baczną uwagę na wzmożony ruch wszelkich pojazdów, związanych z transportem owoców.
Marian Ścibior
