Negatywne skutki intensyfikacji rolnictwa i stosowania syntetycznych środków produkcji są coraz bardziej widoczne. Wymieranie owadów zapylających, spadek bioróżnorodności i coraz większa presja ze strony szkodliwych organizmów sprawiają, że poszukuje się nowych rozwiązań agrotechnicznych mających na celu ochronę środowiska naturalnego poprzez zrównoważoną uprawę i ochronę roślin.
Utrzymanie gleby w sadzie jest istotnym czynnikiem produkcji, jednak nie wolno zapominać o bardzo ważnej roli owadów zapylających i naturalnych wrogów szkodników. Jedną z propozycji zagospodarowania murawy w sadzie, która sprzyja bioróżnorodności jest zakładanie w sadach pasów kwiatowych. Polega to na wysiewie odpowiedniej mieszanki nasion w środku pasa murawy, a następnie na utrzymaniu roślin poprzez prawidłowe koszenie. W tym celu wykorzystuje się odpowiednio przystosowane kosiarki, które pozostawiają pas szerokości równej rozstawowi kół ciągnika.
Wysiew nasion odbywa się w kwietniu-maju, lub sierpniu-wrześniu, w zależności od przebiegu pogody. W warunkach suszy siew wiosenny może zostać opóźniony lub przełożony na termin jesienny. Istotną kwestią jest dobór gatunków roślin do pasa kwietnego. Powinny one charakteryzować się dużą dostępnością nektaru i pyłku, wczesnym i długim okresem kwitnienia, małą wysokością oraz tolerancją na kilkukrotne koszenie. Powinna to być mieszanka wielogatunkowa, złożona z roślin dwuletnich i wieloletnich, ponieważ jednoroczne gatunki źle znoszą koszenie i wymagają corocznego dosiewania. Niezbędne jest dobranie gatunków do warunków glebowych i świetlnych panujących w sadzie. Całość dla stabilizacji uzupełniana jest nasionami traw (75% wagi całości mieszanki).
Głównym celem zakładania pasów kwiatowych jest stworzenie siedliska dla organizmów pożytecznych, w tym zapylaczy. Mają one za zadanie zapewnić schronienie, pyłek kwiatowy, nektar, oraz alternatywne źródła pokarmu dla naturalnych wrogów szkodników, w tym drapieżców, parazytoidów, oraz zapylaczy. Baza pokarmowa i miejsce bytowania korzystnie wpływają na wielkość i zdrowotność populacji organizmów pożytecznych, co przekłada się na jeszcze wyższą skuteczność w ograniczaniu szkodników. Pasy kwiatowe są szczególnie istotne w utrzymywaniu wysokiej liczby polifagicznych drapieżników, czyli owadów niewyspecjalizowanych pokarmowo, odżywiających się wieloma gatunkami szkodników. Mają duże znaczenie w utrzymywaniu wysokiej liczby owadów latających, żywiących się pyłkiem i nektarem: bzygowatych, złotooków, małych błonkówek, których larwy są drapieżne i znacznie przyczyniają się do ograniczania liczebności np. mszyc. Przyciągają także licznych drapieżców: biedronkowate, biegaczowate, dziubałkowate, omomiłkowate, pryszczarkowate, tasznikowate, skorki czy pająki.
Liczne badania zagraniczne potwierdziły skuteczność pasów kwiatowych w ograniczaniu szkodników roślin. Wieloletnie doświadczenia w sadach szwajcarskich, belgijskich i francuskich wykazały znaczący spadek występowania mszycy jabłoniowo-babkowej, poniżej progu ekonomicznej szkodliwości, ograniczenie występowania miodówki gruszowej, oraz wzrost liczebności biedronek i larw bzygów w koloniach mszyc o około 60%. Większa liczba organizmów pożytecznych przekłada się na ograniczenie liczebności agrofagów, a co za tym idzie, na mniejszą liczbę zabiegów ochrony roślin.
Tekst i zdjęcia na podstawie Poradnika technicznego Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach nr 1117/2018 „Pasy kwiatowe – narzędzie pomagające regulować populację szkodników w sadach jabłoniowych”.
Martyna Próchniak
