W ostatnich latach w Polsce nastąpił gwałtowny spadek zużycia nawozów mineralnych. W porównaniu do lat osiemdziesiątych zużycie nawozów azotowych zmniejszyło się o 30 % a fosforowych i potasowych o 60 %. Zmniejszenie zużycia nawozów mineralnych wynika z obniżenia realnych dochodów rolników.

Dlatego w tej sytuacji należy najracjonalniej wykorzystać zasoby nawozów naturalnych takich jak: obornik, gnojówka, gnojowica.

Straty nieuniknione są stosunkowo niewielkie. Większe straty w oborniku zachodzą podczas przechowywania oraz nawożenia na polu. Ze względu na wielkość strat rolnik powinien być zainteresowany ich ograniczeniem a przy minimum staranności jest to możliwe. Najczęściej spotykanym nawozem naturalnym w Polsce jest obornik. Zawartość podstawowych składników nawozowych w suchej masie zawiera tabela 1.

Tab. 1 Skład obornika od różnych zwierząt ( % )

Składnik

Bydło

Trzoda chlewna

Konie

Owce

Kury nioski

Obornik mieszany

Sucha M.

21,00

21,40

24,70

26,80

35,90

21,40

Azot

0,47

0,51

0,54

0,75

1,20

0,46

Fosfor

0,28

0,44

0,29

0,38

0,79

0,30

Potas

0,65

0,68

0,90

1,19

0,80

0,63

Wapń

0,43

0,44

0,43

0,58

0,73

0,41

Magnez

0,15

0,18

0,16

0,19

0,21

0,15

Chcąc przeliczyć udział procentowy danego składnika w kg/t obornika, należy przesunąć przecinek o jedno miejsce w prawo, np. obornik owczy zawiera 0,75 % azotu, co oznacza 7,5 kg. N/t. Poza składnikami nawozowymi nie stwierdzono innych różnic w działaniu poszczególnych rodzajów obornika na glebę i rośliny. Nie jest prawdą, jak twierdzą niektórzy, że obornik od trzody jest gorszej jakości niż bydlęcy.

Terminy nawożenia obornikiem

Obornikiem nawozi się zasadniczo jesienią i wiosną. Do czasu wywiezienia na pole obornik jest systematycznie gromadzony w gospodarstwie. O długości okresu przechowywania obornika decydują względy organizacyjne ( brak wolnego pola ), a nie jak się często uważa, konieczność poddawania go "dojrzewaniu". Na pole może być stosowany obornik świeży jak również po dowolnym okresie składowania na płycie gnojowej. Podczas przechowywania następują zawsze straty składników pokarmowych i substancji organicznej a wielkość tych strat zależy w większym stopniu od warunków składowania a nie od czasu. W nieprawidłowo przechowywanym oborniku straty azotu i substancji organicznej mogą dochodzić nawet do 60 %. Przy prawidłowym przechowywaniu można je zmniejszyć nawet do 10 %. Straty azotu z nawozów organicznych podczas stosowania na polu przedstawia tabela 2.

Tab.2 Straty azotu amonowego NH4 z nawozów organicznych.

Termin nawożenia

Straty azotu amonowego %

Obornik

Gnojówka

Gnojowica

Wiosna

Przykrycie glebą do 1 godziny

26,80

35,90

21,40

Przykrycie glebą do 12 godzin

26,80

35,90

21,40

Łąka, bez przykrycia

26,80

35,90

21,40

Wczesne lato na rosnące uprawy

Łąka

50

50

50

Wczesna jesień

Przykrycie glebą do 1 godziny

15

40

15

Przykrycie glebą do 12 godzin

30

80

30

Łąka, bez przykrycia

45

80

45

Późna jesień

Przykrycie glebą do 1 godziny

5

30

5

Przykrycie glebą do 12 godzin

10

60

10

Łąka, bez przykrycia

20

70

20

Podane ilości dotyczą strat azotu przez ulatnianie w formie amonowej do atmosfery. Oprócz tego zachodzą straty azotu i innych składników z obornika na drodze wymywania przez wody opadowe. Jeżeli obornik jest przechowywany na płycie gnojowej, która wyposażona jest w studzienkę odpływową to wypłukane składniki z obornika wraz z wodą gnojową zostają wywiezione na pole. Pryzmy obornika pozbawione utwardzonego dna i studzienek są narażone na straty składników pokarmowych poprzez wymywanie do gleby. Następnie dostają się do wód gruntowych, powodując zanieczyszczenia. Dochodzi też do skażenia najblższego otoczenia, z wodą pitną w studniach włącznie. Na poprawne przechowywanie obornika ma wpływ właściwa budowa płyty gnojowej oraz odpowiednie jego składowanie od początku do wywiezienia na pole.

Płyta gnojowa powinna spełniać 4 warunki:

  • utwardzone, nieprzepuszczalne dno o lekkim spadku do środka i zbiornika na wodę gnojową,
  • zabezpieczenie boków trwałymi ścianami,
  • wyposażenie w zbiornik na wodę gnojową,
  • odpowiednia wielkość uzależniona od obsady zwierząt. Przy sześciomiesięcznym okresie gromadzenia obornika na 1 DJP zaleca się 3,5 m2powierzchni płyty gnojowej.

Obornik należy układać warstwami na wydzielonych kwaterach, rozpoczynając od części najbardziej oddalonej od miejsca pozyskiwania obornika. Ważne jest ugniecenie każdej warstwy obornika bezpośrednio po jej ułożeniu a wysokość pryzmy nie powinna być niższa niż 2 m.

Zbigniew Pawłoś
LODR Końskowola Oddział Rejowiec