Przechowywanie nawozów naturalnych

Nawozy naturalne są ważnym źródłem materii organicznej i składników pokarmowych wykorzystywanych przez rośliny. Do nawozów naturalnych zaliczamy: obornik, gnojowicę i gnojówkę. Nawozy naturalne powinny być przechowywane na specjalnie do tego stworzonych nieprzepuszczalny płytach betonowych, zabezpieczonych przed przenikaniem wycieków do gruntu oraz posiadających instalacje odprowadzająca odcieki do szczelnych zbiorników.

Pojemność płyty obornikowej zależy od wielkości stada i ilości ściółki, przyjmuje się że przy wysokości pryzmy obornika 2,0 m i alkierzowym systemie utrzymywania zwierząt powinna wynosić około 3,5 m2 na 1DJP. Z dniem 31 grudnia 2021 r. podmioty prowadzące produkcję zwierzęcą na poziomie większym niż 210 DJP średniorocznie zobowiązane są do posiadania szczelnych obiektów do gromadzenia obornika przez okres co najmniej 5 miesięcy, natomiast zbiorników o szczelnych ścianach i dnie na płynne nawozy naturalne przez okres 6 miesięcy. Gospodarstwa prowadzące chów lub hodowlę zwierząt na poziomie nieprzekraczającym 210 DJP średniorocznie mają obowiązek posiadania takich obiektów do przechowywania nawozów naturalnych od 31 grudnia 2024 r.

Rodzaje nawozów naturalnych

Nawozy naturalne płynne

• Gnojowica- mieszanina kału i moczu zwierząt z domieszką wody.
• Gnojówka- odciek z obornika (przefermentowany mocz).

Nawozy naturalne płynne

• Obornik- mieszanina kału i moczu zwierząt wraz ze ściółką w szczególności słomą, trocinami lub korą.
• Pomiot ptasi- odchody drobiu z bezściółkowego systemu utrzymania zwierząt gospodarskich.

Przechowywanie nawozów stałych

• Płyta obornikowa

Nawozy naturalne w postaci stałej powinny być przechowywanie na nieprzepuszczalnych płytach , zabezpieczonych przed przenikaniem wycieków go gruntu oraz wyposażone w instalacje odprowadzające odcieki do studzienek, a sama płyta powinna być zlokalizowana na terenie w którym nie gromadzą się wody opadowe Żelbetowe elementy płyty obornikowej ze względu na agresywne środowisko powinno być wykonane z betonu szczelnego o klasie co najmniej B20 zbrojonego stalą węglową o podwyższonej wytrzymałości. Płyty obornikowe zaleca się wyposażyć w ściany oporowe wykonane z betonu lub innego nieprzepuszczalnego materiału o wysokości od 30cm do 200cm. Dobrą praktyką w celu ograniczenia strat azotu podczas przechowywania obornika jest przykrycie go szczelnie materiałem nieprzepuszczalnym np. folią.

Schemat płyty gnojowej źródło ITP

• Składowanie obornika na pryzmie

Według obowiązujących wymogów można przechowywać przez okres 6 miesięcy od daty rozpoczęcia składowania obornik w pryzmie bezpośrednio na gruncie, dobrą praktyką jest przechowywanie obornika na pryzmie, umieszczonej w wykopie, na podłożu denitryfikacyjnym stanowiącym mieszaninę gleby i trocin. Dno wykopu należy wyłożyć folią odporną na działanie czynników biologicznych i chemicznych, która ma dodatkowo zabezpieczać wody gruntowe przed przedostaniem się do niej azotanów. Głębokość wykopu uzależniona jest od rodzaju przechowywanego obornika. Miejsce takie lokalizuje się: poza zagłębieniami terenu, na możliwie płaskim terenie, o dopuszczalnym spadku do 3 proc., w miejscu nieprzepuszczalnym i niepodmokłym, w odległości większej niż 25 m od linii brzegu wód powierzchniowych, pasa morskiego i ujęć wód, jeżeli nie ustanowiono strefy ochronnej na podstawie przepisów Ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne. Lokalizację pryzmy oraz datę złożenia obornika w danym roku na danej działce zaznacza się na mapie lub szkicu działki, które przechowuje się przez okres 3 lat od dnia zakończenia przechowywania obornika. Obornik na pryzmie ponownie można składować  w tym samym miejscu po upływie 3 lat od dnia zakończenia uprzedniego przechowywania obornika.

Schemat przechowywania obornika na pryzmie źródło ITP

Przechowywanie nawozów płynnych

• Zbiorniki na gnojówkę

Do budowy naziemnych zbiorników na gnojówkę najczęściej używa się betonu, spotykane są również konstrukcje ze stali nierdzewnej czy też tworzyw sztucznych. Zbiorniki powinny być szczelne, aby zapobiec ewentualnym wyciekom do gruntu. Konstrukcja zbiornika betonowego składa się z płyty dennej, płaszcza, oraz masztu wraz z przykryciem. Grubość płyty dennej wynika z obliczeń statycznych i jej minimalna wartość wynosi 20cm. Płyta posadowiona jest na warstwie filtracyjnej wykonanej z zagęszczonego piasku oraz na warstwie betonu o grubości minimum 5cm w klasie C16/20. Grubość żelbetowego płaszcza wynika z obliczeń statycznych, ściany zbrojone są podwójnie na siły działające od wewnątrz i zewnątrz zbiornika, zalecana klasa betonu do produkcji płaszcza to C30/37. W środkowej części zbiornika umieszczony jest maszt zakończony głowicą na której oparta jest elastyczna powłoka przykrywająca zbiornik wykonana z EPDM. W zbiornikach betonowych do uszczelnienia ścian należy stosować materiały izolacyjne takie jak: papa termozgrzewalna, folia izolacyjna, żywica epoksydowa. Transport gnojowicy z budynku inwentarskiego do zbiornika realizowany jest za pomocą pompy umieszczonej w studzience odbiorczej. Wlew do zbiornika powinien być umiejscowiony poniżej wierzchniej warstwy gnojowicy, co znacząco obniża emisje amoniaku do atmosfery. Straty wynikające z parowania amoniaku w głównej mierze zależą od sposobu przykrycia. Największe straty są w zbiornikach otwartych, w zbiornikach z pokrywą z sieczki słomy straty wynoszą 30% keramzytu  20% a  w przypadku powłok pływających 15%

Schemat budowy zbiornika na gnojówkę źródło ITP

• Laguna

Laguna jest rodzajem naziemnego zbiornika wykonanego na powierzchni ziemi, w postaci niecki przypominającej otwarty basen. Lagunę tworzy wykop o głębokości 1,5m otoczony wałem ziemnym w kształcie trapezu o wysokości 1m i pochyleniu 33°. Dno wraz z pochyłymi ścianami zagłębienia wykłada się folią o grubości 1mm i odpowiednio przymocowuje, aby uniemożliwić jej obsunięcie na dno. Głównym wyznacznikiem przy budowie lagun jest niski poziom wód gruntowych, odległość pomiędzy dnem zbiornika a wodami gruntowymi powinna być na tyle duża aby ewentualne wycieki nie przedostały się do wód podziemnych. Wadą lagun jest wykładnie dna niecki zbiornika folią izolacyjną, która może zostać uszkodzona podczas mieszania i opróżniania zbiornika. Podobnie jak w przypadku zbiorników betonowych do przykrycia stosuję się okrywy ze słomy, keramzytu czy też pokryw pływających wykonanych z plastiku lub styropianu. W celu poprawienia bezpieczeństwa należy dookoła laguny wykonać trwałe ogrodzenie o wysokości 1,5-1,8m, np. z siatki ogrodzeniowej przymocowanej do słupków, zapobiegnie to wypadkom utonięcia ludzi lub zwierząt.

fot. W. Wardal

Odległości:

Odległość otwartych zbiorników na płynne odchody zwierzęce o pojemności do 200 m3 oraz płyt gnojowych powinna wynosić co najmniej:

• od otworów okiennych i drzwiowych pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi na działkach sąsiednich- 30 m,
• od budynków przetwórstwa rolno-spożywczego i magazynów środków spożywczych - 50 m,

• od budynków magazynowych pasz i ziarna - 10 m,
• od granicy działki sąsiedniej - 4 m,
• od silosów na zboże i pasze - 5 m,
• od silosów na kiszonki - 10 m.

 Odległości zamkniętych zbiorników na płynne odchody zwierzęce (gnojówka), mierzone od pokryw i wylotów wentylacyjnych powinny wynosić co najmniej:

• od otworów okiennych i drzwiowych pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi na działkach sąsiednich- 15 m,
• od magazynów środków spożywczych, a także obiektów budowlanych przetwórstwa rolno-spożywczego- 15 m,
• od granicy działki sąsiedniej - 4 m,
• od budynków magazynowych ogólnych - 5 m,
• od silosów na zboże i pasze - 5 m,
• od silosów na kiszonki - 5 m.

Dariusz Chabros