W ostatnich dwóch sezonach wegetacyjnych odnotowaliśmy na  plantacjach kapustowatych nowego szkodnika jakim jest Mączlik warzywny (Aleyrodes proletella). Ten stosunkowo nowy w uprawach polowych szkodnik, okazał się bardzo inwazyjny i trudny do zwalczenia. Rozwój i opis szkodnika

Mączlik warzywny przypomina białą muszkę osiągającą od 1,5 do 2 mm długości. Nie jest to jednak określenie poprawne gdyż mączlik należy do pluskwiaków równoskrzydłych i zdecydowanie bliżej mu do mszyc. Podobnie jak mszyce mączliki posiadają aparat gębowy kłująco – ssący co w znacznym stopniu determinuje układowy charakter stosowanych do ich zwalczania insektycydów.

Dorosłe owady prowadzą mało ruchliwy tryb życia. Latają powoli i nie przemieszczają się na duże odległości. Jaja składane są w charakterystycznych okółkach po dolnej stronie liścia. W rozwoju mączlika warzywnego wyróżnia się 4 fazy larwalne z czego tylko pierwsza faza jest ruchliwa. Zaraz po wylęgnięciu i przebyciu zaledwie kilku milimetrów wbija aparat gębowy do tkanki roślinnej i traci odnóża. Ostatnie czwarte stadium to puparium, w kształcie płaskiego owalnego pudełeczka otoczonego na brzegu rzędem 5-8 par woskowych wyrostków. Cykl życiowy jednego pokolenia jest różny między poszczególnymi gatunkami jak i samymi odmianami. Najważniejszą cechą pozwalającą odróżnić ten gatunek od pozostałych (np. mączlika szklarniowego) jest obecność dwóch ciemnych plamek po środku i na końcu każdego skrzydła. Poza tym, w pozycji spoczynkowej mączlik warzywny układa skrzydła bardziej płasko i nieco szerzej niż mączlik szklarniowy. Wiosną pierwsze pokolenie mączlika rozwija się na roślinach w miejscu jego zimowania. Następnie dorosłe osobnika przelatują na uprawy warzyw kapustnych gdzie rozwija się kolejne pokolenie. W chłodny klimacie mączlik rozwija 2 do 3 pokoleń, a w gorącym do 6. Czas rozwoju jednego pokolenia zależy od przebiegu pogody, zwłaszcza temperatury. Przy temperaturze 26-28°C czas rozwoju trwa około 20 dni, a przy temperaturze 16°C wydłuża się do 47-48 dni. Z uwagi na wysoką płodność samic która w ciągu swojego życia potrafi złożyć powyżej 150 jaj oraz krótki cykl rozwojowy jaki umożliwiły bardzo wysokie temperatury populacja w roku ubiegłym rozrosła się do poziomu groźnego ekonomicznie.

Warunki sprzyjające występowaniu

Optymalna temperatura do rozwoju larw mączlika wynosi około 30°C, a taki układ pogody w ubiegłym sezonie niewątpliwie przyczynił się do masowego rozprzestrzenienia tego szkodnika. Bardzo łagodne zimy oraz upalne i bezdeszczowe lata sprawiają, że rozwój kolejnych pokoleń na nowych nasadzeniach kapustowatych następuje  bardzo szybko.

Szkodliwość

Bezpośrednia szkodliwość wiąże się ze sposobem pobierania pokarmu, odpornością niektórych form larwalnych na insektycydy oraz wydzielaniem dużej ilości spadzi miodowej. Wytwarzana spadź poza ograniczeniem procesów fotosyntezy i oddychania, zasiedlana jest przez grzyby sadzakowe, które jeszcze bardziej ograniczają procesy życiowe roślin. Ze stadium rozwojowych mączlika najsilniej spadziuje puparium ostatnie stadium rozwojowe praktycznie odporne na większość stosowanych insektycydów. Przy masowym wystąpieniu szkodnika, w wyniku żerowania następuje więdnięcie i zasychanie roślin.

Możliwości zwalczania

Doświadczenie ostatnich dwóch sezonów pokazały, że jest to szkodnik, którego trudno skutecznie ograniczyć wyłącznie przy użyciu prostych pyretroidów. Na domiar złego mączlik bardzo szybko potrafi wykształcić silnie odporne rasy, a ograniczenie tego zjawiska jest możliwe przez rotację insektycydów o odmiennym sposobie działania, których brak. Co więcej najbardziej wrażliwe są osobniki dorosłe oraz młodsze stadia larwalne. Późniejsze silnie spadziujące stadia rozwojowe, są z reguły odporne na stosowane preparaty. Ponieważ osobniki dorosłe tylko na początku rozwoju stanowią większość populacji to wraz z jej rozwojem ich udział spada mniej więcej do 30%. Aby dokładnie określić moment pojawiania się pierwszych osobników na plantacji należy prowadzić stały monitoring poprzez rozwieszanie żółtych tablic lepowych oraz regularne przeglądanie liści. Przy braku stwierdzenia złożonych jaj, które stosunkowo łatwo rozpoznać ponieważ samice pokrywają je charakterystycznym, woskowym puchem, na osobniki dorosłe wystarczy zastosować środki kontaktowe. W momencie stwierdzenia larw mączlika, które są pokryte woskową wydzieliną skuteczność preparatów kontaktowych jest ograniczona należy rozpocząć stosowanie środków o charakterze układowym. Preparaty układowe najlepiej stosować po wykryciu jaj, w terminie około 6 dni czyli tuż przed wylęgiem najmłodszych larw. Krążące wraz z sokami środki układowe utrzymują swoją skuteczność do 10 dni, jednak jest to uzależnione od wielu czynników, w tym od tempa rozwoju szkodnika na poszczególnych roślinach. Należy jednak pamiętać, że w przypadku preparatów o działaniu powierzchniowym niezmiernie ważne jest pokrycie także dolnej strony liścia tam gdzie rozwija się mączlik, pamiętając, że żadne preparaty nie niszczą jaj jedynie uniemożliwiają prawidłowy rozwój wylęgających się larw. Należy zapoznać się z najnowszym programem ochrony roślin warzywnych na rok 2017 i doborem odpowiednich preparatów zarejestrowanych na tego szkodnika.

Panujące obecnie w całej Unii Europejskiej tendencje, że skuteczność środków ma drugorzędne znaczenie, w stosunku do zdrowia ludzi i zwierząt oraz środowiska wprowadza nowe spojrzenie na współczesną ochronę. Rolnictwo nie będzie w stanie poradzić sobie z patogenami jeżeli nie będzie wykorzystywało innych zintegrowanych metod ochrony. W tej sytuacji zwalczanie mączlika nie może opierać się jedynie na stosowaniu chemicznej ochrony. odpowiednie zmianowania, monitorowanie populacji czy wręcz mechaniczne wyłapywanie dorosłych owadów na różnego rodzaju pułapki powinno stanowić normę.

Karol Kłopot