W Polsce cebula jest jednym z trzech uprawianych gatunków warzyw o największym znaczeniu gospodarczym i choć jej powierzchnia w ostatnich latach nieco się zmniejszyła, to poziom produkcji utrzymuje się na podobnym poziomie. Spożycie cebuli w Polsce w przeliczeniu na jednego mieszkańca wynosi około 8 kg i jest znacznie niższe niż we Włoszech, Turcji, Grecji, Hiszpanii, gdzie stanowi 12-14 kg na osobę. Brak dobrej jakości cebuli w okresie wiosennym spowodował wzrost zainteresowania uprawą cebuli ozimej, która pozwoliłaby uzupełnić wiosną lukę w podaży tego warzywa.

O powodzeniu uprawy i jej opłacalności w dużej mierze decyduje odmiana, która powinna charakteryzować się: odpornością na warunki zimowania, choroby oraz jarowizację. Do uprawy ozimej przeznacza się odmiany dnia krótkiego lub pośredniego, o dużej wytrzymałości na niską temperaturę, niewybijające w pędy nasienne, szybko rozpoczynające wegetację wiosną po przezimowaniu, o zdolności do pobierania składników w niskiej temperaturze, szybko formujące cebule. Najpopularniejsze odmiany cebuli ozimej to: Agra, Augusta, Sibir, Sonic, Swift, Fredo, Hielo, Nevix, Algida, Balstar, Dalila, Globe Yellow Danvers, Panther, Radar, Wolf, Senshyu Yellow, Fentock.

 

Wysiew nasion

Nasiona cebuli ozimej wysiewa się między 10 a 25 sierpnia, najpóźniej do końca miesiąca, tak aby przed końcem listopada rośliny wytworzyły 3-4 liście i szyjkę o średnicy 5-7 mm. Takie rośliny są mniej podatne na mróz i szybciej rozpoczynają wzrost wiosną. Rośliny zbyt młode mogą wymarznąć, a zbyt wyrośnięte tworzą pędy kwiatostanowe (pośpiechy). Ustalenie optymalnego terminu siewu zależy od przebiegu warunków pogodowych w danym rejonie. Gdy istotne ochłodzenie rozpoczyna się dopiero pod koniec listopada, wydłużając tym samym okres wegetacji, ryzyko wymarznięcia cebuli zwiększa się. Z kolei, na skutek zbyt opóźnionego siewu, rośliny nie osiągają właściwej fazy wzrostu i też mogą wymarznąć. Ponieważ trudno jest przewidzieć, jakie będą warunki pogodowe, można próbować posiać cebulę w dwóch terminach, co 10-14 dni, w obrębie zalecanego terminu agrotechnicznego. Niezależnie od terminu siewu, nie należy jej wysiewać do gleby o silnie przesuszonej wierzchniej warstwie.

W optymalnych warunkach wschody pokazują się już po 14 dniach od siewu. Jednak gdy w okresie wschodów jest bardzo sucho, bardzo niebezpieczne jest przesuszenie wierzchniej warstwy roli. W takich warunkach kiełki cebuli zamierają zanim ukażą się na powierzchni. Zimą, gdy temperatury spadają poniżej -15°C, przy braku okrywy śnieżnej, cebula w znacznym stopniu przemarza. Szkodliwe dla cebuli ozimej jest bardzo wczesne topnienie śniegu na przedwiośniu, połączone z silnym wiatrem wysuszającym glebę i następujące po nim mrozy. W takich warunkach nawet krótkotrwałe mrozy mogą powodować znaczne straty lub całkowite zamieranie roślin.

W towarowej produkcji powinno się wysiewać nasiona ekstra, o bardzo dobrej wartości siewnej i zdolności kiełkowania powyżej 85%. Zależnie od zdolności kiełkowania i planowanego zagęszczenia roślin, norma wysiewu mieści się w szerokim zakresie - od 2,5 do 5 kg/ha. Cebulę ozimą wysiewa się najczęściej systemem pasowo-rzędowym. Liczba rzędów na zagonie i odległość między nimi oraz rozmieszczenie nasion w rzędzie zależy od posiadanego siewnika oraz wielkości cebul, jaką chcemy uzyskać.

 

Wymagania glebowe

Cebula ma duże wymagania glebowe ze względu na stosunkowo słabo rozwinięty system korzeniowy. Najlepsze pod uprawę cebuli są gleby żyzne, próchniczne, o dobrej kulturze i właściwej pojemności wodnej, takie jak: czarnoziemy, czarne ziemie, mady średnie, gleby brunatne i płowe wytworzone z lessów oraz lekkie gliny. Do uprawy cebuli nie nadają się gleby piaszczyste, szybko przesychające lub podmokłe i zaskorupiające się. Na takich stanowiskach, w wyniku przesuszenia lub zalania, dochodzi do zakłócenia wzrostu i rozwoju roślin.

Cebula jest bardzo wrażliwa na zakwaszenie gleby, pH dla gleb mineralnych powinno wynosić 6,5-7,0, a dla gleb torfowych 5,5-6,5. Na glebach zakwaszonych rośliny słabo rosną, liście są drobne, jasnozielone z żółknącymi wierzchołkami, przez co uzyskujemy niższe plony, znacznie gorszej jakości.

 

Stanowisko w zmianowaniu

Odpowiednie zmianowanie ogranicza w uprawie cebuli występowanie szkodników, chorób i chwastów. Brak zmianowania prowadzi do nagromadzenia w glebie licznych patogenów (fuzaryjna zgnilizna, biała zgnilizna, różowa zgnilizna, głownia cebuli), a po 3 latach uprawy cebuli na tym samym miejscu może dojść do zasiedlenia pola przez nicienie, głównie przez niszczyka zjadliwego.

Dla ograniczenia występowania ryzyka porażenia cebuli przez choroby i szkodniki plantacja nie powinna być uprawiana na tym samym polu częściej niż co 4 lata. Do najlepszych dla cebuli zalicza się stanowiska po roślinach rolniczych (pszenica, jęczmień, żyto) i warzywach wcześnie schodzących z pola. Umożliwiają one staranne przygotowanie pola, a szczególnie zmniejszenie występowania chwastów wieloletnich przez zastosowanie uprawek pozbiorczych.

 

Nawożenie i przygotowanie stanowiska

Przed siewem składniki pokarmowe należy doprowadzić (na podstawie wyników analizy gleby) do poziomu (w mg/dm3): N - 80-120, P- 70-90, K - 180-250, Mg - 60-80, Ca - 1000-1500. Zalecaną ilość fosforu i potasu w całości należy podać w nawożeniu przedsiewnym, natomiast azotu w ilości 20-30 kg przed siewem, a resztę pogłównie w trakcje wegetacji wiosennej w dawkach dzielonych. Na słabszych glebach rok przed założeniem plantacji polecane jest przyoranie obornika w dawce 35 t/ha.

Przygotowując stanowisko, dobrze jest ograniczyć uprawki przesuszające glebę. Orkę najkorzystniej jest wykonać 3 tygodnie przed wysiewem cebuli ozimej, aby gleba osiągnęła odpowiedni stopień podsiąkania. Celem uprawek przedsiewnych jest takie przygotowanie gleby, które zapewni uzyskanie najbardziej wyrównanych wschodów. Stanowisko wybrane do uprawy powinno być wolne od chwastów trwałych i zawierać jak najmniej nasion gatunków jednorocznych i dwuletnich.

 

Jesienna ochrona  przed chwastami

Od cebuli ozimej oczekujemy, aby przed nadejściem zimy osiągnęła 5-7 mm grubości (pozwoli jej to lepiej przezimować). Nieumiejętne zastosowanie herbicydów może skutkować zahamowaniem wzrostu wschodzących roślin, czego konsekwencją są kłopoty z osiągnięciem odpowiedniej fazy wzrostu tych roślin przed zimą. Schemat ochrony plantacji przed zachwaszczeniem za pomocą środków chemicznych jest taki sam jak przy siewie wiosennym. Krótki termin siewu wymaga tego, aby ochrona herbicydowa została wykonana w warunkach sprzyjających (wilgotna gleba).

Bezpośrednio po siewie należy zastosować preparat Stomp 330 EC w ilości nie większej niż 3 l/ha. W stadium 3-4 liści cebuli można zastosować Goal 240 EC (0,1 l/ha, nie wyższej, koniecznie w dawkach dzielonych). Goal 240 EC to herbicyd wywołujący objawy poparzenia na liściach, stąd wskazana jest szczególna ostrożność w jego stosowaniu. Należy również pamiętać, że każdorazowe zastosowanie tego preparatu powinno być poprzedzone 3 dniami pogodnymi (odbudowana woskowina na szczypiorze). Przeciwko chwastom jednoliściennym zaleca się użyć któryś z zarejestrowanych graminicydów.

 

Pielęgnacja plantacji wiosną

Wczesną wiosną należy podać pogłównie nawozy azotowe w dawce zwiększonej o 30%, w stosunku do wykorzystywanej w uprawie tradycyjnej cebuli. Najczęściej składnika tego dostarcza się w dwóch dawkach (w sumie 70 kg/ha). Doglebowe nawożenie azotowe zaleca się zakończyć do 25 kwietnia.

W uprawie cebuli ozimej korzystne jest spulchnianie międzyrzędzi - napowietrzanie gleby i niszczenie ewentualnych chwastów. Po spulchnieniu gleby należy wykonać zabieg preparatem Stomp 330 EC. W przypadku uprawy na zbiór pęczkowy zabieg ten z oczywistych względów, nie jest możliwy.

Wtórne zachwaszczenie można zwalczyć Preparatem Goal 240 EC. Wiosną należy również zapewnić staranną ochronę przed mączniakiem rzekomym cebuli, alternariozą, a także śmietką cebulanką. Można w razie potrzeby dokarmiać rośliny w okresie intensywnego wzrostu liści nawozami dolistnymi, w odstępach dwutygodniowych. Należy pamiętać że liście roślin po zimie są zdecydowanie delikatniejsze, ze słabszym nalotem woskowym, a tym samym bardziej narażone na uszkodzenia.

 

Zbiór

Cebulę na zbiór pęczkowy należy zbierać w godzinach porannych lub w czasie dni pochmurnych - pozwala to na dłuższe utrzymanie wigoru i świeżości liści. Cebulę, która będzie sprzedawana bez suchej łuski, zbiera się, gdy zgrubienie osiągnie ok. 75% typowej wielkości (tę decyzję producenci uzależniają często od bieżących cen tego warzywa). Do zbioru cebuli z suchą łuską przystępuje się, gdy co najmniej 80% szczypioru na plantacji jest załamana.

Karol Kłopot

 

Dla ograniczenia występowania ryzyka porażenia cebuli przez choroby i szkodniki plantacja nie powinna być uprawiana na tym samym polu częściej niż co 4 lata

Szkodliwe dla cebuli ozimej jest bardzo wczesne topnienie śniegu na przedwiośniu połączone z silnym wiatrem wysuszającym glebę i następujące po nim mrozy