System rolnictwa ekologicznego to wbrew pozorom niełatwy system produkcji. Wymaga on od jego adeptów dużej wiedzy, praktyki i intuicji. Zanim przejdziemy na ekologiczne metody gospodarowania, powinniśmy dobrze przemyśleć tę decyzję.
Do rolnictwa ekologicznego można przystąpić na dwa sposoby:
- Wysłać do dowolnej jednostki certyfikującej zgłoszenie podjęcia działalności w rolnictwie ekologicznym wraz z kompletem innych wymaganych dokumentów. Ponadto do ARiMR trzeba wysłać wypełniony e-wniosek z zadeklarowanymi pakietami w rolnictwie ekologicznym. Należy się też zgłosić do doradcy rolnośrodowiskowego, który sporządzi (do 15 lipca) plan działalności ekologicznej dla producenta. Jest to tzw. zobowiązanie ekologiczne, które rolnik musi realizować przez trzy lata. W jego ramach dostaje on z ARiMR dopłaty do zadeklarowanych powierzchni upraw ekologicznych (z pominięciem dopłat do sztuk zwierząt chowanych ekologicznie).
- Wysłać do dowolnej jednostki certyfikującej zgłoszenie podjęcia działalności w rolnictwie ekologicznym i komplet pozostałych wymaganych dokumentów. Nie jest konieczne wysyłanie do ARIMR wypełnionego e-wniosku z zadeklarowanymi pakietami w rolnictwie ekologicznym. Doradca rolnośrodowiskowy nie musi też sporządzać planu działalności ekologicznej, do stosowania którego zobowiązany jest rolnik.
W tym przypadku rolnik ekologiczny w każdej chwili może zakończyć uczestnictwo w rolnictwie ekologicznym nie ponosząc żadnych konsekwencji finansowych (w przeciwieństwie do rezygnacji z działania „Rolnictwo ekologiczne”).
W obu sposobach rolnik musi stosować się do zasad rolnictwa ekologicznego. Potwierdza to certyfikat na produkty ekologiczne, który producent otrzymuje po kontroli jednostki certyfikującej.
Certyfikat po 2-3 latach
Certyfikat na produkty ekologiczne rolnik otrzymuje po 2-3 latach, w zależności od uprawy, tzw. okresu przestawiania (konwersji). Ekologicznych produktów z certyfikatem poszukują firmy skupujące takież produkty i oferują za nie wyższą cenę (nie dotyczy to produktów z certyfikatem w pierwszym, drugim lub trzecim roku przestawiania).
Rolnicy zainteresowani wcześniejszym uzyskaniem certyfikatu ekologicznego (po zakończonym okresie przestawiania) powinni wiedzieć, że istnieje taka możliwość już w pierwszym roku przystąpienia do rolnictwa ekologicznego. Osoby zainteresowane takim rozwiązaniem muszą wysłać do WIJHARS pismo o skróceniu okresu przestawiania z mocą wsteczną. Gdy zdecydują się na takie działanie, powinien się liczyć się z tym, że na ich koszt z działek zostaną pobrane próbki na pozostałości niedozwolonych środków ochrony roślin.
Z całym gospodarstwem
Do rolnictwa ekologicznego najlepiej przystąpić z całym gospodarstwem. Istnieje jednak możliwość przestawienia na metody ekologiczne tylko części gospodarstwa. W takiej sytuacji warto pamiętać, aby uprawy tych samych gatunków lub odmian, czy też zwierzęta tych samych gatunków nie występowały w części ekologicznej i konwencjonalnej (tzw. produkcja równoległa).
Ważne dla osób przystępujących do działania „Rolnictwo ekologiczne”
W przypadku, gdy osoba przystępująca do działania „Rolnictwo ekologiczne” w 2022 roku chce pobierać dopłaty do upraw ekologicznych z ARiMR ma obowiązek od 15.03.2022 roku stosować się do zasad rolnictwa ekologicznego. Nieważne jest, że zgłoszenie podjęcia działalności w rolnictwie ekologicznym wysłała do jednostki certyfikującej np. z datą 16.03.2022 r. czy też 25.06.2022 r. Konwencjonalne (nieekologiczne) środki ochrony roślin, pestycydy, nawozy, zaprawiany chemicznie materiał siewny itp. mogła ona stosować na wszystkich działkach zgłoszonych do rolnictwa ekologicznego wyłącznie do 14.03.2022 r.
Oznacza to, że na wszystkich zgłoszonych działkach do rolnictwa ekologicznego do 14.03.2022 r. mogła stosować konwencjonalne (nieekologiczne) środki ochrony roślin, pestycydy, nawozy, zaprawiany chemicznie materiał siewny, itp.
Jeżeli rolnik nie uczestniczy w działaniu „Rolnictwo ekologiczne”, a tym samym nie pobiera dopłat do upraw ekologicznych z ARiMR, ma obowiązek stosować się do zasad rolnictwa ekologicznego od daty zgłoszenia podjęcia działalności w rolnictwie ekologicznym do jednostki certyfikującej, np. od 16.03.2022 r. czy też od 25.06.2022 r.
Jak walczyć z chwastami ?
Dużym utrudnieniem dla nowych ekologów jest zakaz stosowania herbicydów w tym środków nie chemicznych.
Walkę z chwastami można prowadzić metodami: agrotechniczną, ręczną, mechaniczną, termiczną (wypalanie płomieniowe), pneumatyczną. Metody te są o wiele bardziej pracochłonne i kosztowne niż metoda chemiczna, stosowana w rolnictwie konwencjonalnym. Dlatego bardzo ważne jest, aby w w pierwszy rok przestawiania na rolnictwo ekologiczne (pierwszy rok konwersji) wejść z uprawami, które nie są zachwaszczone, co ma znaczenie szczególnie w przypadku upraw wieloletnich (porzeczki, maliny itp.).
Jeżeli tego nie zrobimy, to w kolejnych latach możemy mieć duże problemy ze zlikwidowaniem chwastów w tych uprawach.
Niebezpieczne sąsiedztwo
Problemem w produkcji ekologicznej może się okazać sąsiedztwo działek z produkcją konwencjonalną, gdzie prowadzona jest intensywna uprawa. Może to stwarzać ryzyko znoszenia środków ochrony roślin z tych działek na uprawy ekologiczne. Corocznie każda jednostka certyfikująca ma obowiązek pobrania próbek na występowanie niedozwolonych pozostałości środków ochrony roślin na działkach ekologicznych co najmniej 5% rolników ekologicznych. Wykrycie w nich niedozwolonych pozostałości redukuje produkt na niej wytworzony oraz status działki do konwencjonalnego. Oznacza to, że rolnik nie otrzymuje certyfikatu na produkty i płatności ekologicznej przypadającej na tę działkę oraz musi zwrócić dopłaty, które pobrał z ARiMR od początku trwania zobowiązania ekologicznego.
Warto zadbać o to, aby uprawy ekologiczne znajdowały się w bezpiecznej odległości od działek konwencjonalnych. Dobrym rozwiązaniem jest też oddzielenie upraw ekologicznych od konwencjonalnych tzw. strefami buforowymi, czyli pasami roślin, żywopłotów, płotów, itp., które będą zabezpieczać przed znosami. Niemniej w przepisach o rolnictwie ekologicznym nie ma zapisu, że muszą występować strefy buforowe, w jakiej odległości mają się znajdować i jaką zajmować mają powierzchnię.
Ważne jest natomiast, aby wytworzony produkt ekologiczny zawierał w sobie prozdrowotne właściwości i nie posiadał żadnych niedozwolonych pozostałości środków ochrony roślin. Z kolei konsument ma być przekonany, że choć kupił droższy produkt to pod względem jakości dokonał lepszego wyboru.
Gdzie się zgłosić?
Informacje na temat tego systemu można uzyskać w Ośrodkach Doradztwa Rolniczego, jednostkach certyfikujących rolnictwo ekologiczne, Izbach Rolniczych i innych instytucjach zajmujących się tą dziedziną.
Bogdan Hanc