Jak zostać rolnikiem ekologicznym

Rolnictwo ekologiczne stanowi jedną z najszybciej rozwijających się gałęzi rolnictwa na świecie, w tym w szczególności w Unii Europejskiej. Również w Polsce w ostatnich latach nastąpił znaczny wzrost liczby gospodarstw i  przetwórni zajmujących się produkcją wysokojakościowych produktów rolnictwa ekologicznego.

W okresie 2004-2014 liczba gospodarstw ekologicznych wzrosła prawie 7-krotnie, od 3 760 w 2004 roku do 25 427 w roku 2014, zaś  powierzchnia ekologicznych użytków rolnych z 82730 hektarów w 2004 roku, wzrosła do 657902,1 hektarów w roku 2014. Udział rolnictwa ekologicznego w całkowitej powierzchni upraw rolnych w naszym kraju w 2004 roku wynosił zaledwie 0,3%, podczas gdy średnia w państwach „starej unii ” wynosiła 3,3%. Obecnie udział powierzchni ekologicznej w Polsce wzrósł do 4%.

Rozwój sektora rolnictwa ekologicznego znajduje również odzwierciedlenie w liczbie przetwórni, jak i dostępnym na rynku asortymencie produktów ekologicznych. W okresie 2004-2014 liczba przetwórni ekologicznych wzrosła prawie 9-krotnie, od 55 w 2004 r. do 484 w roku 2014.

Również w naszym województwie następuje sukcesywnie wzrost zainteresowania produkcją żywności metodami ekologicznymi. W roku 2004 objętych kontrolą były 393 gospodarstwa  o łącznej powierzchni 5 705 ha użytków rolnych, natomiast w roku 2014 liczba producentów ekologicznych wzrosła do 2037, co daje piąte miejsce w kraju . Lubelskie ekologiczne użytki rolne zajmują 38 466 hektary, co stanowi 5,8% powierzchni użytków ekologicznych w kraju i pod tym względem lokują nas na siódmym miejscu.

Lubelszczyzna jest liderem pod względem produkcji ekologicznych owoców: z powierzchni 5,4 tys. ha – (drugiej co do wielkości w Polsce) zebrano w 2014 roku 11,2 tys. ton owoców, co stanowiło 23% krajowych zbiorów. Warzywa ekologiczne  uprawiane na powierzchni 1,9 ha dały zbiór ponad 5 tys. ton i było to 16,6% krajowej produkcji.

W naszym województwie skupia się ponad jedna trzecia ( 35,7% ) krajowego przetwórstwa. W roku 2014 lubelskie przetwórnie przerobiły największą w kraju ilość owoców i warzyw ekologicznych – 136,9 tys. ton.

Nasz region zajmuje również czołowe, drugie miejsce pod względem przemiału zbóż - ponad 1 tys. ton, co stanowi 24,9%  przemiału krajowego.

Jak przedstawiają dane statystyczne, rolnictwo ekologiczne jest obecnie jednym z najdynamiczniej rozwijających się kierunków produkcji rolnej. Stąd też nadal obserwuje się duże zainteresowanie rolników tym systemem produkcji,  o czym świadczą liczne telefony  i wizyty rolników zainteresowanych  zmianą systemu produkcji z konwencjonalnej na metody ekologiczne. Ta metoda jest dużą szansą szczególnie dla tych, którzy od kilku lat stosują niewielkie dawki nawozów sztucznych oraz sporadycznie wykonują zabiegi chemicznymi środkami ochrony roślin. Uzyskiwane plony są znacznie niższe niż w gospodarstwach prowadzonych intensywnie, a jednocześnie stosowana „ chemia ” wyklucza je z możliwości ubiegania się    o dodatkowe wsparcie finansowe w ramach działania: rolnictwo ekologiczne.

Najczęściej zadawane przez rolników pytania dotyczą m.in. jakie warunki należy spełnić, aby uzyskać status gospodarstwa ekologicznego, gdzie zgłosić gospodarstwo do kontroli oraz co zrobić, aby uzyskać dofinansowanie. W tym artykule postaram się przybliżyć zainteresowanym te zagadnienia, aby droga związana z przestawianiem gospodarstwa na metody ekologiczne i uzyskania stosownego wsparcia finansowego była prostsza.

Od czego rozpocząć przestawianie gospodarstwa na metodę ekologiczną?

Przede wszystkim należy dobrze poznać zasady rolnictwa ekologicznego, przeanalizować możliwości swojego gospodarstwa, podjąć właściwą decyzję. Należy wiedzieć, że rolnictwo ekologiczne to innowacja, postęp i bardzo wysoki poziom wiedzy. W rolnictwie ekologicznym nie ma dróg na skróty, stąd  aby osiągnąć zadawalające plony, należy zrozumieć przyrodę, rolnictwo i procesy związane z uprawa każdej rośliny.

Trzeba również zdawać sobie sprawę, że główne zadanie rolnictwa ekologicznego to "Produkować - nie niszcząc gleby, żywić - nie szkodząc konsumentom". Wszystkie działania w gospodarstwie muszą być tak ukierunkowane, aby produkując żywność wysokiej jakości nie zanieczyszczać środowiska. W związku z tym, produkcja roślinna jest prowadzona bez użycia nawozów sztucznych i chemicznych środków ochrony roślin, a produkcja zwierzęca - w oparciu o pasze wyprodukowane ekologicznie i z troską o dobrostan zwierząt.

Metoda ekologiczna nie może doprowadzić do wyjałowienia gleby i dlatego też jej żyzność i biologiczną aktywność należy utrzymywać poprzez właściwy wieloletni płodozmian. Powinien być on maksymalnie zróżnicowany i obejmować oprócz roślin towarowych i paszowych, również rośliny strączkowe, motylkowe, głęboko korzeniące się , strukturotwórcze i zwiększające zawartość materii organicznej w glebie.  Płodozmian w gospodarstwie ekologicznym to główne źródło cennych składników pokarmowych dla uprawianych roślin.

Do nawożenia można stosować również nawozy organiczne (komposty, obornik) pochodzące z ekologicznej produkcji.

Jako uzupełnienie nawożenia dopuszczone są w rolnictwie ekologicznym nawozy i środki poprawiające właściwości gleby Ich wykaz prowadzi Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach ( www.iung.pulawy.pl).

W ograniczeniu występowania chorób i szkodników można stosować preparaty dozwolone i zatwierdzone przez Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu. Wykaz dopuszczonych do stosowania środków w rolnictwie ekologicznym znajduje się na stronie www.ior.poznan.pl.

Rolnik zdecydowany na przestawienie swojego gospodarstwa na metody ekologiczne powinien wziąć udział  w szkoleniu z zakresu rolnictwa ekologicznego, na którym będzie mógł uzyskać podstawowe informacje związane z przepisami prawnymi, wymogami i zasadami produkcji  metodami ekologicznymi. W tym celu należ zgłosić swoje zainteresowanie uczestnictwem w szkoleniu z tego zakresu do  Ośrodka Doradztwa Rolniczego  lub  do Zespołu Doradztwa Rolniczego.

Jak zostać rolnikiem ekologicznym?

Rolnik, który podjął decyzję o przestawianiu swojego gospodarstwa na metody ekologiczne zobowiązany jest zgłosić taką działalność do wybranej jednostki certyfikującej.

Wybór  jednostki  jest dowolny i nie  musi to być jednostka najbliższa miejscu zamieszkania.

Zgłoszenie Działalności w Rolnictwie Ekologicznym dokonuje się na specjalnym druku, który można pobrać  ze strony internetowej www.ijhars.gov.pl lub zwrócić się doradcy rolnośrodowiskowego   z ośrodka doradztwa rolniczego.  Formularz zgłoszenia należy wypełnić zgodnie z instrukcją i wysłać listem poleconym do wybranej jednostki certyfikującej pozostawiając sobie kopię.

Jednostka Certyfikująca wydaje producentowi zaświadczenie o objęciu gospodarstwa planem kontroli i wysyła wszystkie potrzebne formularze. Wysłanie zgłoszenia oznacza, że rolnik rozpoczął przestawianie produkcji na ekologiczne metody gospodarowania  i udostępni swoje gospodarstwo do kontroli. Kontrolę przeprowadzają inspektorzy z jednostki certyfikującej,  do której  zostało wysłane zgłoszenie. Gospodarstwo rolne co najmniej raz  w roku jest kontrolowane na zgodność  produkcji z wymogami zawartymi w stosownych przepisach: rozporządzeniem Rady ( WE ) nr.834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych, rozporządzeniem Komisji ( WE ) nr.889/2008 z dnia 5 września 2008 r. ustanawiającym szczegółowe zasady wdrażania rozp. 834/2007 oraz krajowymi: Ustawą o rolnictwie ekologicznym z 25 czerwca 2009 r.

Kontrola odbywa się zarówno w okresie przestawiania gospodarstwa, jak i w gospodarstwach z certyfikatem i jest odpłatna. Poszczególne jednostki mają własne cenniki kontroli, a stawki są zróżnicowane w zależności od wielkości gospodarstwa. Opłata za kontrole to tzw. koszty transakcyjne.

W roku 2014 upoważnienie uzyskały następujące jednostki certyfikujące:

Dopłaty w rolnictwie ekologicznym.

Rolnictwo ekologiczne jest wspierane finansowo z funduszy unijnych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. W PROW 2014-2020 jest to Działanie: Rolnictwo ekologiczne. Aby korzystać z płatności, należy złożyć wniosek o przyznanie płatności wraz z wymaganymi załącznikami. Dodatkowym wymogiem jest opracowanie pięcioletniego Planu działalności ekologicznej, który należy sporządzić we współpracy  z doradcą rolnośrodowiskowym z Ośrodka Doradztwa Rolniczego. Ta usługa jest płatna i jest to opłata jednorazowa, którą rolnik dokonuje w pierwszym roku przystąpienia do programu. Płatność ekologiczna jest płatnością dodatkową, obok jednolitej płatności obszarowej.

Pakiety i warianty, oraz stawki płatności w działaniu: Rolnictwo ekologiczne PROW 2014-2020.

Zwrot ( częściowa rekompensata ) kosztów transakcyjnych.

Rekompensata kosztów transakcyjnych (kosztów kontroli) przysługuje niezależnie od realizowanego pakietu/wariantu oraz niezależnie od liczby realizowanych pakietów/wariantów. W przypadku ubiegania się o rekompensatę kosztów transakcyjnych, należy zaznaczyć odpowiednie pola: „w tym przyznanie kosztów transakcyjnych” na pierwszej stronie Wniosku o przyznanie płatności na dany rok.

Podsumowując,  korzyści jakie wynikają z założenia gospodarstwa ekologicznego to:

Zapraszamy rolników zainteresowanych produkcją żywności metodami ekologicznymi do współpracy.

Materiały źródłowe:

„Raport o stanie rolnictwa ekologicznego w Polsce w latach 2013-2014” , GIJHARS Warszawa 2015

Strefa Agro lubelskie – regionalny portal rolniczy