Od 2020 roku Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli uczestniczy w międzynarodowym projekcie AgroFossilFree w ramach programu ramowego Horyzont 2020. Projekt ma na celu wyszukiwanie i upowszechnianie rozwiązań energooszczędnych, oraz służących ograniczeniu zużycia paliw kopalnych w rolnictwie. W ramach projektu wyszukiwane są dostępne i innowacyjne technologie, a na ich podstawie tworzona jest platforma AgEnergy. Dodatkowo badane są potrzeby i oczekiwania rolników i organizacji rolniczych w zakresie odnawialnych źródeł energii,
energooszczędnych rozwiązań czy nowoczesnych technologii, poprzez przeprowadzanie ankiet i wywiadów, ale także w trakcie organizowanych warsztatów – wykorzystując te doświadczenia zostaną opracowane zalecenia dla polityk państw Unii Europejskiej.
Każdy z 8 hubów projektu (Polska, Niemcy, Grecja, Hiszpania, Dania, Holandia, Włochy, Irlandia) organizuje 3 warsztaty regionalne z zakresu tematycznego do wyboru: produkcja polowa, produkcja zwierzęca oraz uprawy pod osłonami. W ramach polskiego okręgu Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli, we współpracy z Instytutem Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach zorganizował 3 warsztaty: „Praktyki energooszczędne w polowej produkcji rolniczej”, „Efektywne zarządzanie składnikami pokarmowymi w uprawach polowych”, oraz „Innowacyjne rozwiązania w hodowli bydła mlecznego”.
Warsztaty odbywały się w miesiącach styczeń, luty i marzec 2022. Zaproszeni na nie byli rolnicy, przedstawiciele firm prywatnych, instytutów, stowarzyszeń, uczelni wyższych, doradcy rolniczy, oraz przedstawiciele instytucji: ośrodków badawczych, stacji chemiczno-rolniczej. Uczestnicy na każdym z warsztatów zostali zapoznani z celem projektu, zaprezentowana była także nowopowstała platforma AgEnergy, gdzie rejestrowane są dostępne nowoczesne strategie i technologie służące ograniczeniu zużycia paliw kopalnych w rolnictwie. Następnie odbywały się wykłady tematyczne związane z istotą każdego z warsztatów: dotyczyły one rolnictwa zrównoważonego, prawidłowego nawożenia upraw, oraz innowacyjnych technologii w produkcji bydła mlecznego. Na każdym z warsztatów prezentowane były także inne rozwiązania związane z racjonalnym stosowaniem środków produkcji, wykorzystaniem nowoczesnych technologii, aplikacji czy elementów rolnictwa precyzyjnego.
Po części wykładowej miała miejsce część warsztatowa. Uczestnicy zostali podzieleni na grupy tematyczne i wraz z moderatorami, przedstawicielami firm i wykładowcami prowadzono dyskusje związane z tematami warsztatów. Omawiane były przede wszystkim problemy, z jakimi borykają się polskie gospodarstwa, bariery ich rozwoju (punkty krytyczne), ale także proponowane były rozwiązania naprawcze, środki łagodzące. Wielu uczestników dzieliło się swoim doświadczeniem, przekazywało rekomendacje i pomysły na rozwiązanie systemowych problemów.
W ramach dyskusji rolnicy zgłaszali problemy z wysokimi kosztami energii i środków produkcji, ale także z rosnącymi cenami maszyn i urządzeń. Czas, w którym odbywały się warsztaty zbiegł się z bardzo dużymi podwyżkami cen nawozów, ale także z rozpoczęciem konfliktu na Ukrainie (24.02.2022), który miał wpływ na ceny paliw. Już w tamtym czasie był problem z dostępnością maszyn, ich ceny gwałtownie rosły. Należy też dodać, że na kryzys w tym czasie miała także trwająca nadal pandemia COVID-19.
Wszystkie te czynniki łączą się z mało stabilnym rynkiem i niepewnością zbytu płodów rolnych. Ma to wpływ na zahamowanie inwestycji w polskich gospodarstwach. Rozwijają się przede wszystkim duże gospodarstwa, które dysponują odpowiednim kapitałem. Pozostałe muszą korzystać z programów pomocowych. Jednak często premie finansowe nie rozwiązują problemu: wymagany jest zakup nowego, innowacyjnego sprzętu, który nie zawsze jest potrzebny w gospodarstwie- jego potencjał jest marnowany, a koszty są bardzo wysokie. Podkreślano także pozostawienie rolników samym sobie w kwestii wykorzystania nowoczesnych technologii- po zakupie sprzętu brakuje fachowego doradztwa. Rolnicy często samodzielnie nie są w stanie poradzić sobie z efektywnym wykorzystaniem sprzętu. Użycie takich rozwiązań wymaga umiejętności, które posiadają w większości tylko młode osoby.
Wykorzystanie nowoczesnych rozwiązań, które usprawniają pracę w gospodarstwie, wymuszone jest przez pogłębiający się brak siły roboczej w polskich gospodarstwach. Nie wiadomo jak sytuacja rozwinie się w tym roku, z uwagi na konflikt za naszą wschodnią granicą. Problemem jest również odpływ młodych ludzi z mniejszych miejscowości do dużych miast. Coraz mniej jest chętnych osób, które przejmowałyby gospodarstwa rolne. Poszukiwane są nowoczesne rozwiązania, które ograniczają nakłady pracy w gospodarstwach.
Problem ten dotyczy zwłaszcza gospodarstw z produkcją zwierzęcą. Omawiana na jednym z warsztatów produkcja mleczarska w małych gospodarstwach staje się nie opłacalna. Natomiast tylko wzrost koncentracji produkcji umożliwia wykonywanie kosztownych inwestycji, które pozwolą na zmniejszenie nakładów na pracę ludzką.
Z kolei koncentracja produkcji zwierzęcej i oddzielenie produkcji zwierzęcej od roślinnej staje się coraz większym problemem. Pojawiają się kłopoty z bazą paszową, zwłaszcza w warunkach powtarzających się suszy. Duże gospodarstwa mają także problem z rozdysponowaniem nawozów naturalnych, co niekorzystnie oddziałuje na środowisko.
Zmniejszenie nakładów konieczne jest także w kwestii nawożenia upraw. Wysokie ceny środków produkcji mają wpływ na zainteresowanie rolników racjonalnym stosowaniem nawozów. Dzięki dostępnym aplikacjom, programom czy nowoczesnym systemom aplikacji można w znaczny sposób ograniczyć ilości stosowania nawozów oraz paliwa, z korzyścią dla środowiska. Rolnicy zwracali jednak uwagę, że często są to skomplikowane narzędzia, do obsługi których konieczna jest pomoc np. doradców. Do sporządzenia planu nawozowego konieczne jest także wykonanie analizy gleby, co w Polsce nie jest jeszcze dość powszechne (poza programami dotacyjnymi).
Na warsztatach poruszany był problem rozwoju w Polsce odnawialnych źródeł energii. Wskazywano na niekorzystne przepisy prawne i skomplikowane procedury, które uniemożliwiają rozwój OZE na szeroką skalę. Wielu uczestników podkreślało, że mieliby większą odwagę zainwestować w zielone technologie, gdyby mieli gwarancję stabilności przepisów i zwrotu kosztów poniesionych na inwestycję. Obecnie przepisy prawne związane z OZE ponownie zmieniają się na niekorzyść producentów energii, co z pewnością ograniczy dalszy rozwój rynku odnawialnych źródeł energii.
Nadal niewykorzystanym potencjałem w Polsce są biogazownie rolnicze. Brakuje obecnie sprzyjających przepisów do ich rozwoju i wsparcia. Jest to jednak duży rynek, który przyczyniłby się do wzrostu bezpieczeństwa energetycznego, tak potrzebnego w obecnej sytuacji. Mógłby stanowić także miejsce wykorzystania odpadów rolniczych, a nawet punkt skupu surowców, dałoby to możliwość zagospodarowania nadwyżek produktów. Wieś może pełnić wiele funkcji, nie tylko żywnościowych: zielone certyfikaty (gospodarstwa węglowe), surowce na cele energetyczne, energia słońca, wiatru. W Polsce brakuje systemowych rozwiązań dotyczących rozwoju OZE na wsi, gdzie bardzo dużo surowców na cele energetyczne jest niezagospodarowanych.
Poza licznymi problemami uczestnicy warsztatów wskazywali na poprawiającą się sytuację pod względem rozwoju technologii, wykorzystania aplikacji i technologii precyzyjnych. Szczególnie właściciele dużych gospodarstw doceniają nowoczesne technologie, ale wiele rozwiązań jest dostępnych także dla mniejszych rolników. Także w kontekście zbliżających się zmian związanych z Europejskim Zielonym Ładem, uczestnicy podkreślali rolę precyzyjnych narzędzi w ograniczeniu zużycia środków produkcji oraz paliw kopalnych.