Z dniem 15 maja 2020r. weszły w życie od dawna już planowane zmiany w Programie Priorytetowym Czyste Powietrze.  Nowe zasady mają na celu zwiększenie efektywności programu poprzez skrócenie czasu oczekiwania na dotację, włączenie banków i samorządów w realizację programu, co w konsekwencji ma doprowadzić do zwiększenia wykorzystania środków przeznaczonych na dotację dla beneficjentów.

Podstawowe założenia programu dotyczą poprawy jakości powietrza poprzez wymianę źródeł ciepła i zwiększenie efektywności energetycznej  budynków mieszkalnych. W związku z tym z programu zostały wyłączone budynki nowobudowane, zakłada się bowiem, że montowane obecnie  źródła ciepła powinny spełniać normy jakościowe, podobnie jak wykonanie ocieplenia ścian, które jest jednym z warunków oddania budynku do użytkowania. Ważną zmianą jest przesunięcie okresu kwalifikowalności kosztów. W nowym programie poniesienie pierwszego kosztu kwalifikowanego (data wystawienie pierwszej faktury) może nastąpić nie wcześniej niż sześć miesięcy przed datą złożenia wniosku o dofinansowanie, przy czym nie wcześniej niż data ogłoszenia nowego naboru czyli 15 maja 2020r. Bez zmian natomiast pozostaje okres realizacji przedsięwzięcia, który wynosi 30 miesięcy od daty złożenia wniosku o dofinansowanie.

Zasadniczą zmianą w programie jest rezygnacja z kilku progów dochodowości na rzecz ustalenia dwóch zakresów finansowania uzależnionych od dochodów beneficjenta. W podstawowym poziomie dofinansowania, którego założenia weszły w życie 15 maja 2020r. beneficjentem może być właściciel lub współwłaściciel budynku, którego roczne dochody nie przekraczają 100 000 zł. W programie wyodrębnione zostały rodzaje przedsięwzięć, dla których określono maksymalną kwotę dotacji. Ponadto ustalono procentowo intensywność dofinasowania oraz maksymalną kwotę dofinansowania dla poszczególnych kosztów całego przedsięwzięcia. W podstawowym progu mamy możliwość wymiany źródła ciepła i instalacji pompy ciepła, bądź też innego źródła ciepła spełniającego wymagania programu. Można tutaj dodatkowo wykonać zakup i montaż kotłowni gazowej (wykonanie przyłącza gazowego, instalacji wewnętrznej i montażu kotła gazowego), zakup i montaż instalacji centralnego ogrzewania lub ciepłej wody użytkowej (w tym kolektorów słonecznych), zakup i montaż mikroinstalacji fotowoltaicznej, wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła oraz zakup i montaż ocieplenia przegród budowlanych, okien, drzwi zewnętrznych oraz drzwi/bram garażowych. Jednocześnie ze środków programu można sfinansować koszt  wykonania dokumentacji projektowej i audytu energetycznego. W przypadku przedsięwzięć nie obejmujących źródła ciepła, czyli dotyczących budynków, w których zamontowany jest piec gazowy lub piec na paliwo stałe spełniające wymagania normy europejskiej EN 303-5  (kotły na paliwo stałe klasy 5), dotacja może być udzielona wyłącznie na zakup i montaż wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła oraz zakup i montaż ocieplenia przegród, okien i drzwi. W ramach podstawowego poziomu dofinasowanie może być udzielane w dwóch formach: dotacji lub też dotacji z przeznaczeniem na częściową spłatę kredytu bankowego. W tej drugiej formie wnioskodawca składa wniosek o dofinansowanie w banku jednocześnie z wnioskiem o kredyt. Dotacja obejmuje wyłącznie część kredytu wykorzystaną na koszty kwalifikowane i zostaje wypłacona na rachunek kredytowy beneficjenta po przedstawieniu odpowiednich dokumentów wskazanych w umowie o dofinansowanie.

Druga część programu dotyczy beneficjentów uprawnionych do podwyższonego poziomu dofinansowania. Nabór dla nich zostanie jednak ogłoszony dopiero po wejściu w życie zmian prawnych,  umożliwiających gminom wydawanie zaświadczeń dotyczących miesięcznych dochodów na jednego członka rodziny w gospodarstwie domowym. Z podwyższonego poziomu dofinansowania będą mogły skorzystać beneficjenci, których przeciętny miesięczny dochód na jednego członka rodziny nie przekracza kwoty 1400 zł, a w przypadku gospodarstwa jednoosobowego 1960 zł. Rodzaje przedsięwzięć obejmują tutaj dwa zakresy, na które zostały określone maksymalne kwoty dofinansowania. Pierwszy rodzaj przedsięwzięcia obejmuje zakup i montaż źródła ciepła lub zakup i montaż kotłowni gazowej, przy czym dodatkowo będą mogły być wykonane instalacje centralnego ogrzewania lub ciepłej wody użytkowej ( w tym kolektorów słonecznych), wentylacji mechanicznej, mikroinstalacji fotowoltaicznej, ocieplenie przegród budowlanych, wymianę drzwi i okien. Drugi rodzaj dotyczy budynków posiadających źródło ciepła spełniające wymagania programu, w których można otrzymać dofinansowanie tylko na zakup i montaż wentylacji mechanicznej oraz ocielenie przegród budowlanych, wymianę drzwi i okien.  Formy dofinansowania oprócz dotacji czy dotacji z przeznaczeniem na częściową spłatę kapitału kredytu bankowego będą obejmowały jeszcze pożyczki dla gmin z przeznaczeniem na pożyczki dla beneficjentów udzielane na warunkach nie mniej korzystnych niż te, na jakich gmina uzyskała pożyczkę z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska. Lista gmin, które zawarły porozumienie z WFOSIGW  zostanie ogłoszona na stronach internetowych poszczególnych funduszy ochrony środowiska.

Istnieje kilka aspektów, na które warto zwrócić uwagę, zwłaszcza, że obowiązują one zarówno beneficjentów korzystających z podstawowego poziomu dofinansowania, jak i dla tych którzy skorzystają z podwyższonego poziomu. Należy pamiętać, że jeżeli budynek posiada podłączenie do sieci gazowej nie dostaniemy dofinansowania na piec na paliwo stałe (wcześniej było tak już tylko w przypadku istnienia sieci gazowej w danej miejscowości). Jeżeli jednak posiadamy dwa źródła ciepła (na gaz i paliwo stałe), przy czym udowodnimy, że średnia ilość pobieranego paliwa gazowego w przeciągu ostatnich trzech lat nie przekroczyła 5600kWh/rok mamy szansę uzyskać dofinansowanie na wymianę źródła ciepła na bardziej efektywny piec na paliwo stałe. Druga kwestia dotyczy budynków, których wniosek o pozwolenie na budowę został złożony po 31 grudnia 2013r. Nie udziela się tutaj dofinansowania na zakres kosztów dotyczących ocieplenia przegród budowlanych, stolarki okiennej i drzwiowej. Ciekawostką jest fakt, że maksymalna kwota dofinansowania w obydwu poziomach programu jest uzależniona od tego czy przedsięwzięcie będzie obejmowało mikroinstalację fotowoltaiczną. W takim przypadku kwota jest wyższa, przy czym nie ma możliwości uzyskania dofinansowania na taką instalację bez wymiany źródła ciepła. Nie obowiązuje już warunek odpowiedniej grubości styropianu do ocieplenia przegród budowlanych, jednak wszystkie zakupione źródła ciepła muszą spełniać odpowiednie wymagania techniczne, z którymi trzeba się koniecznie zapoznać przed przystąpieniem do programu. W przypadku kotłów na węgiel muszą one spełniać wymagania programu i posiadać klasę efektywności energetycznej minimum B (ponadto dofinansowane są kotły z automatycznym podawaniem paliwa), natomiast kotły gazowe kondensacyjne muszą spełniać wymagania klasy efektywności energetycznej minimum A. Należy posiadać dokument zezłomowania nieefektywnego źródła ciepła i mieć świadomość, że okres trwałości przedsięwzięcia wynosi pięć lat od jego zakończenia. Z pewnością dużym ułatwieniem jest skrócenie czasu oczekiwania na decyzję w sprawie dofinansowania oraz na wypłatę środków. Zgodnie z nowym regulaminem po przedstawieniu przez beneficjenta prawidłowych dokumentów dotyczących rozliczenia przedsięwzięcia fundusz ma na wypłatę środków finansowych 30 dni. Ta zmiana może pozwolić na znalezienie wykonawcy, który poczeka na zapłatę części należności miesiąc od wystawienia faktury, a środki będą mogły być przelane bezpośrednio na rachunek wykonawcy. Może to być dobrym rozwiązaniem dla osób nie posiadających wystarczających środków na sfinansowanie od razu całości przedsięwzięcia. Program został zmieniony, warto wykorzystać proponowane możliwości i nie zrażać się zbyt mocno zawiłością przepisów, które w poszczególnych przypadkach już nie są aż tak skomplikowane. Mamy czas na składanie wniosków o dofinansowanie do końca 2027 roku.

Katarzyna Kozak