W dniu 20 marca 2018 roku w Sadzie Lubelskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego, odbędzie się pokaz cięcia drzew owocowych, podczas którego zaprezentowane będą zasady cięcia przedstawione w n/w opracowaniu. Uczestnicy będą mieli okazję zapoznać się efektami pracy zestawu do mechanicznego konturowego cięcia drzew.

Ustępująca zima to okres intensywnych prac pielęgnacyjnych w sadach, czas prześwietlania drzew owocowych. Spośród wszystkich gatunków sadowniczych zaczynamy od jabłoni; najprzód od odmian tolerancyjnych na mróz, a potem reszta jabłoni, śliwy, wiśnie, czereśnie a na końcu grusze i brzoskwinie.

Jakim celom służy cięcie drzew?

  • Zachowaniu równowagi między wzrostem a owocowaniem – tak by drzewa rodziły corocznie dorodne owoce przy zachowaniu i stymulacji wzrostu pędów generatywnych, dla tworzenia przestrzeni owoconośnej na kolejne lata.
  • Pomieszczeniu drzew w zaplanowanym wcześniej zagęszczeniu.
  • Zadbanie o prawidłowe doświetlenie drzew a w szczególności wnętrza koron jest warunkiem osiągania dobrych wyników produkcyjnych .

Są to ogólne zasady dotyczące wszystkich gatunków drzew owocowych.

Przedmiotem tego opracowania jest prezentacja szczegółowych zasad cięcia drzew jabłoni w intensywnie prowadzonym sadzie.

  1. Utrzymanie korony wrzecionowej z mocnym pionowo rosnącym przewodnikiem. Wrzeciono szersze u swej podstawy winno mieć kształt mniej lub bardziej smukły. Zależy to od wielu czynników: siły wzrostu odmiany, zastosowanej podkładki, żyzności stanowiska, naturalnej skłonności odmiany do owocowania na określonym wieku gałęzi typowym dla odmiany.
  2. Przewodnik stale obecny w koronie drzewa jest podporą i nośnikiem pędów owoconośnych. Jego szczytowa część to swoisty bufor bezpieczeństwa dla nadmiaru wzrostu z którym się często spotykamy. Jego utrata w wyniku złamania pod ciężarem owoców lub celowe ogłowienie tzw. amputacja powoduje niekontrolowany i niepożądany wzrost silnych wegetatywnych pędów w jej szczytowej części korony, cieniując niżej położone gałęzie. By go zachować z pożytkiem, praktykuje się najlepsze z dotychczas zaproponowanych rozwiązań –cięcie na klik przewodnika. Gdy drzewo przerośnie planowaną wysokość, skracamy mocno najwyżej położony pęd jednoroczny, czego efektem jest kolejny wzrost 2-3 silnych pędów jednorocznych zakończonych pąkami liściowymi poniżej których wyrastają liczne pędy poziome zakończone pąkami kwiatowymi.Po roku zabieg ponawiamy, tnąc jak wcześniej silny pęd jednoroczny ale już na 10 cm. Pozostałe silne pędy należy usunąć. W efekcie,  poprzez powodowanie kontrolowanej reakcji wzrostowej,  tnąc go na klik zwiększamy przestrzeń owoconośną wzmacniając i stabilizując przewodnik w miejscu gdzie byłby narażony na złamanie.
  3. Wyrastające z przewodnika pędy nie powinny swą grubością przekraczać pół grubości przewodnika, w miejscu z którego to wyrastają. Zasady tej należy przestrzegać już od chwili posadzenia drzewka, budując pionową konstrukcję drzewa. Wybrane pędy położone w pierwszym od ziemi piętrze, w liczbie 5-6, zachowujemy praktycznie przez cały czas w drzewie –tworząc tzw. stół. Te bazowe dolne gałęzie stworzą szeroką podstawę drzewa, znacznie szerszą u dołu korony. Wyrosłe na nich jabłka skutecznie ograniczą wzrost drzewa, dając w efekcie jej smukły doświetlony kształt.
  4. Tnąc drzewa, usuwamy nadmiar gałęzi położonych od szczytu drzewek aż do ich podstawy. Usuwamy gałązki zbyt grube, zbyt stare, które utraciły już swój potencjał i zbyt liczne pędy w wieku jedno i dwuletnim. Prowadzimy stałą rotację pędów w koronie, dbając o to, by w szczytowej jej części dominowały 1-2 letnie, w środkowej zaś części 3-letnie i młodsze, które z czasem przejmą owocowanie. Starzejące się pędy w określonym dla odmiany wieku, sukcesywnie co roku usuwamy, prowadząc cięcie odnawiające. Cięcie wykonujemy na kilkucentymetrowy odcinek pędu, wyrastający z przewodnika tzw. czop lub jego skróconą formę siodło. Wyrosłe na czopie pędy przejmą owocowanie w miejsce tych usuniętych. Stare gałęzie bazowe pierwszego piętra tniemy pozostawiając na nich wyłącznie pędy o umiarkowanej długości, zakończone pąkiem kwiatowym a resztę mocnych, jednorocznych w szczególności zakończone liśćmi usuwamy. Dolne gałęzie mogą łączyć się z sąsiednim drzewem; by zaś nie przerastały ich końce w sąsiednie drzewo lub w międzyrzędzie, wykonać należy corocznie cięcie o długości 5 - 10 cm na końcu jednorocznego pędu, gałęzi dolnej. Nazywamy to cięcie klikiem. Gdy gałąź dolna ma jeszcze dość miejsca do wzrostu wzdłuż swej osi, cięcie będzie dłuższe na tzw. baby klik. Wykonanie cięcia w obrębie drewna jednorocznego gałęzi, uspokaja jej wzrost, zwiększając liczbę pąków kwiatowych na całej jej długości,  nieznacznie ją co roku wydłużając.
  5. Z uwagi na charakterystykę owocowania – miejsce tworzenia pąków kwiatowych, wieku drewna pędów owoconośnych oraz rozmieszczenia owoców w koronie, pogrupowano odmiany w cztery typy owocowania. W każdym typie inaczej rozmieszczone są pąki i owoce – od najbardziej centralnie położonych w grupie pierwszej, do najbardziej peryferyjnie w grupie czwartej:

Typ I. Należą do nich odmiany krótkopędowe, u których kwiaty zawiązują się głównie na krótkopędach, bardzo rzadko na długopędach. Obrośnięte licznymi krótkopędami gałązki mogą przez długie lata owocować pokąd się nie zestarzeją. Do tej grupy należy stary Starkrimson a z nowych czerwony DeliciousRedchief,Camspur, Jeronimo.

Do Typu II należą odmiany owocujące na drewnie 1-5 letnim, na licznych pąkach kwiatowych skupionych w krótkopędach i krótkich pędach rocznych. Na końcu przyrostu pędu rocznego pokazuje się pąk kwiatowy a zatem i jabłko, spod którego wyrastają widełkowo rozgałęziające się pędy roczne tzw.widełki.Owoce rozłożone są w całej objętości korony. Przykładem odmian jest Champion, Elstar i sporty.

Typ III skupia większość obecnie uprawianych odmian: Alwa, Elisse,GoldenDelicious, Idared, Ligol, cała grupa Jonagoldów. Pąki kwiatowe zawiązują się głównie na przyrostach 1-3 letnich. Gałązka pozostawiona dłużej niż trzy lata ogałaca się u swej podstawy i starzejąc się jest już tylko nośnikiem pędów owoconośnych. Wyrosłe krótkopędy nie są tak liczne ale są i biorą udział w owocowaniu. Praktycznie w gęstych sadach jabłoniowych nie ma miejsca dla gałęzi starszych niż 4 letnie, które nie dość że się ogałacają z owoców, to przenoszą owocowanie w kierunki niepożądane w międzyrzędzie lub w sąsiednie drzewo. Na udział starszego drewna jak trzy letnie w budowie korony możemy pozwolić tylko w pierwszym piętrze drzewa.

IV Typ owocowania drzew reprezentowany  przez odmiany Bohemia,Florina, Rubin i Rubinola, u których udział krótkopędów w owocowaniu jest nieznaczny, owocują na pędach 1 – 2 letnich umiarkowanej długości. Przy tolerowaniu gałęzi starszych niż trzy letnie, widać ogołocenia korony z owoców i przesunięcie owocowania na peryferie korony.

Przed przystąpieniem do cięcia drzew jabłoni, należy określić, do którego typu owocowania przypisane są nasze odmiany. Pomocna jest również wnikliwa obserwacja i określenie wieku pędów, na których dana odmiana zakłada pąki kwiatowe.

  1. Nie skracamy gałęzi 2-letnich i starszych. Obowiązuje zasada że wszelkie skracanie pędów może być praktykowane wyłącznie na drewnie jednorocznym. Skracania długich, często grubych gałęzi powoduje bowiem niekontrolowany wzrost pędów wegetatywnych, zupełnie nieprzydatnych w budowie korony. Lepiej wówczas wyciąć całą gałąź na czop.
  2. Usuwanie pędów pozbawionych szczytowych pąków kwiatowych stało się normą przy cięciu intensywnie uprawianych sadów karłowych. Pozostawienie silnych pionowych pędów zakończonych pąkami liściowymi powoduje ich jeszcze mocniejszy odrost w roku następnym. Lepiej więc zawczasu ich się pozbyć.
  3. Eliminowanie rozwidleń na końcach gałązek winno być stosowane w celu ograniczenia rozmiarów owoconośnych gałązek, a w konsekwencji drobnienia jabłek. Pojawianie się widlastych rozgałęzień u większości odmian spotyka się sporadycznie. Natomiast w grupie odmian owocujących na drewnie 1-5 letnim np.Champion, Reno, Elstar są cechą charakterystyczną. Należy temu zapobiegać. Z widełek dwóch rocznych przyrostów pozostawia się pęd najbardziej biegnący wzdłuż gałęzi stanowiąc jakby jej przedłużenie.
  4. Formowanie okna nad dolnym pierwszym piętrem bazowych gałęzi jest zabiegiem koniecznym dla lepszego doświetlenia owoców położonych najniżej – czyni się to poprzez usuwanie z przewodnika nadmiaru gałązek 50 cm wolnej przestrzeni.
  5. Zasada nieprzycinania drzewek zaraz po posadzeniu, obowiązująca do niedawna, podlega już dzisiaj pewnej modyfikacji. Niekiedy należy to czynić skracając o 1/3 długość jednorocznych pędów, zbyt długich i wiotkich. Czyni się to dla zapobieżenia ogałacania się gałązek pierwszego piętra, budując szeroką podstawę drzewa już od chwili posadzenia.
  6. Należy przeciwdziałać wyrastaniu pędów i gałązek wyłącznie z jednego miejsca z przewodnika z tzw.okółka eliminując ich nadmiar. Wyrastające z przewodnika pędy i gałązki winny być luźno rozłożone wokół niego .

ZAPRASZAMY

Marian Ścibior