Artykuł: 4
Przełom wieków XX i XXI to okres charakteryzujący się niespotykanym tempem przemian, które objęły wszystkie dziedziny życia. Jedną z nich jest turystyka, która w porównaniu do innych podobnych jej zjawisk wykazuje szczególnie dużą dynamikę rozwoju. W ciągu kilkudziesięciu lat przekształciła się ona ze zjawiska elitarnego w zjawisko masowe, w którym uczestniczą setki milionów osób na całym świecie. Wszystkie dostępne prognozy i raporty wskazują, iż w najbliższych latach turystyka będzie najszybciej rozwijającą się gałęzią gospodarki światowej. Turystyka jest zjawiskiem ekonomicznym, ale przede wszystkim zjawiskiem społecznym, kulturowym i edukacyjnym.
Możliwości rozwoju turystyki wiejskiej w Polsce są bardzo duże, sprzyjają temu: urozmaicony i zachowany w naturalnym stanie krajobraz wiejski, duże powierzchnie lasów i zbiorników wodnych, duże obszary objęte ochroną prawną (parki narodowe, parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody), bogate zasoby dziedzictwa kulturowego, duże i niewykorzystane zasobu pracy, niewykorzystane zasoby mieszkaniowe, bogate tradycje letniskowe wsi.
Od lat 90. ubiegłego wieku w Polsce koncepcji wielofunkcyjnego rozwoju wsi i rolnictwa towarzyszy refleksja naukowa, oświetlająca różnorakie jego aspekty i uwarunkowania. Zakorzenienie działalności rolniczej w specyficznym środowisku przyrodniczym, społecznym i kulturowym sprawia, iż gospodarstwa rolne mogą pełnić ważne funkcje edukacyjne.
W dyskusjach nad wielofunkcyjnością rolnictwa i gospodarstw rolnych ta sfera oddziaływań gospodarstw jest jednak w Polsce rzadko uwzględniana i mało jeszcze rozpoznana. Zaczęła pojawiać się wraz z rozwojem funkcji turystycznej wsi i gospodarstw rolnych oraz dokonującym się procesem specjalizacji gospodarstw agroturystycznych. Jak wykazały badania prowadzone w różnych ośrodkach naukowych, jedną z częściej wybieranych przez kwaterodawców dróg specjalizacji było tworzenie oferty edukacyjnej pobytu dzieci i młodzieży na wsi. Inicjatywy te bardziej profesjonalny wymiar i większe znaczenie zyskały w momencie utworzenia Ogólnopolskiej Sieci Zagród Edukacyjnych (OSZE).
Działalność edukacyjna staje się coraz bardziej istotną funkcją obszarów wiejskich i rolnictwa. Zaplecze do jej realizacji stanowią nie tylko gospodarstwa rolne czy agroturystyczne, ale także całe środowisko przyrodnicze, kulturowe i społeczne wsi. Najmocniejszą stroną potencjału edukacyjnego zagrody jest bowiem środowisko przyrodniczo-rolnicze i społeczno-kulturowe.
Usługi edukacyjne bazujące na potencjale gospodarstwa rolnego, a więc unikatowej infrastrukturze technicznej, produkcji i zajęciach gospodarskich, umiejętnościach i doświadczeniu rolników oraz miejscowej tradycji i kulturze. Stwarzają one możliwości budowania pozytywnych relacji między mieszkańcami terenów wiejskich i miejskich, a także wzbogacania wiedzy dotyczącej zagadnień rolnictwa, produkcji żywności, kultury i tradycji środowiska wiejskiego. Zasoby gospodarstwa rolnego stanowią bazę do organizacji programów edukacyjnych dla grup dzieci i młodzieży, a także osób dorosłych. Szczególna ich rola uwidacznia się w edukacji dzieci w wieku przedszkolnym i uczniów szkół podstawowych. W dzisiejszym społeczeństwie coraz więcej bowiem dzieci ma fałszywe wyobrażenia na temat wsi i gospodarstw rolnych oraz źródeł pochodzenia żywności, ukształtowane najczęściej na podstawie przekazów multimedialnych. Wyobrażenia te są często korygowane w trakcie pobytu w gospodarstwie edukacyjnym.
Wielostronność oddziaływań edukacyjnych z uwzględnieniem sfery poznawczej, emocjonalnej i wychowawczej oraz sfery działania, a także realizacja procesu edukacyjnego w autentycznym środowisku wiejskim sprawiają, iż zajęcia edukacyjne w gospodarstwie rolnym okazują się bardzo skuteczną formą uzupełniającą realizację programów nauczania szkolnego. Świadczą o tym doświadczenia krajów europejskich, które już przed wieloma laty dostrzegły możliwości wykorzystania gospodarstw rolnych w kształceniu dzieci i młodzieży i z powodzeniem realizują programy edukacyjne w gospodarstwach wiejskich.
W Polsce utworzenie sieci zagród edukacyjnych na początku bieżącego dziesięciolecia i realizacja w nich programów edukacyjnych było nowatorskim rozwiązaniem. Powstały one głównie na bazie funkcjonujących już gospodarstw agroturystycznych. Dla szkolnictwa są to alternatywne miejsca edukacji, urozmaicenie i wzbogacenie procesu kształcenia poprzez programy zorientowane na praktyczne działanie, poznanie wiejskiej kultury czy możliwość ćwiczeń warsztatowych z różnych przedmiotów. Zajęcia dydaktyczne „poza ławką szkolną” odbywają się zgodnie ze wszystkimi wymogami kształcenia wielostronnego. Nie są sformalizowane, werbalne, pamięciowe, lecz bezpośrednie, naturalne, zintegrowane, oparte na działaniu, twórczym myśleniu i przeżywaniu. Oderwanie od codzienności szkolnej systemu klasowo-lekcyjnego sprzyja ponadto integracji zespołów klasowych. Dla rolników natomiast jest to spotkanie z przyszłymi konsumentami, promocja produktów z gospodarstwa, odmiana i wzbogacenie codziennego życia, radość pracy z dziećmi i nauczycielami, a także dodatkowy dochód. Nowoczesne podejście do edukacji czyni gospodarstwo rolne atrakcyjnym miejscem do prowadzenia zajęć dydaktycznych, integrującym teorię z praktyką w zakresie wielu przedmiotów. Bezpośredni kontakt z bogatym otoczeniem rolniczo-przyrodniczym i kulturowo- społecznym zagrody wiejskiej sprzyja bardziej holistycznemu rozwojowi młodego człowieka.
Zagrody edukacyjne w Polsce są jeszcze mało znaną szerokiej opinii publicznej formą działalności edukacyjnej na wsi. Realizowana w nich edukacja „poza ławką szkolną” ma jednak, wiele walorów dydaktyczno-wychowawczych i może być skutecznym uzupełnieniem wczesnej edukacji w przedszkolach i kształcenia w systemie klasowo-lekcyjnym w szkołach. Wymaga to jednak większego zaangażowania dyrekcji przedszkoli i szkół oraz nauczycieli w inicjowaniu kontaktów oraz rozwijaniu współpracy z działającymi w regionie zagrodami. Mogą być one bowiem doskonałym miejscem edukacji regionalnej. Pożądane jest też większe zaangażowanie samorządów terytorialnych w działaniach na rzecz wspierania rozwoju zagród edukacyjnych.
Dynamika rozwoju zagród edukacyjnych w Polsce jest bardzo duża. Od momentu utworzenia OSZE (2011 r.) do połowy 2018 r. ich liczba wzrosła ponad 15-krotnie. Daje się jednakże zauważyć zróżnicowanie przestrzenne (regionalne) w rozmieszczeniu zagród edukacyjnych w skali kraju.
Turystyka wiejska, stanowi ważny element w systemie edukacji ustawicznej. Z jednej strony jest nośnikiem określonych wartości kulturowych, z drugiej – umożliwia ich bezpośrednie poznanie nie tylko poprzez obserwację i przyswajanie, ale też odkrywanie i przeżywanie. Edukacja poprzez turystykę zawiera więc w sobie wszystkie elementy wielostronnego kształcenia. Turysty- ka wiejska stwarza szczególne możliwości edukacji kulturowej i przyrodniczej. Aby te możliwości były wykorzystane w jak największym stopniu, konieczne jest kształtowanie przeświadczenia mieszkańców wsi o wysokiej randze zasobów, które posiadają, kultywowaniu dziedzictwa wsi i umiejętnym jego promowaniu oraz popularyzowaniu.
Wieś ma swoje wielowymiarowe oblicze, różne dla różnych osób i perspektyw. Może być postrzegana jako romantyczna przestrzeń, gdzie życie jest sielanką pozbawioną pośpiechu i miejskiej nerwowości lub jako miejsce gdzie czas się zatrzymał, nieco zacofanym bez przyszłości i skazanym na skansen albo zapomnienie, czy też atrakcyjna lokalizacja do zabudowy przez nowoczesne osiedla-sypialnie dla mieszkańców miast. Przede wszystkim jednak jest to miejsce ciężkiej pracy rolników od pokoleń uprawiających ziemię by zapewnić wyżywienie sobie i innym.
Możliwości rozwoju turystyki wiejskiej w Polsce są bardzo duże, sprzyjają temu: urozmaicony i zachowany w naturalnym stanie krajobraz wiejski, duże powierzchnie lasów i zbiorników wodnych, duże obszary objęte ochroną prawną (parki narodowe, parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody), bogate zasoby dziedzictwa kulturowego, duże i niewykorzystane zasobu pracy, niewykorzystane zasoby mieszkaniowe, bogate tradycje letniskowe wsi.
Od lat 90. ubiegłego wieku w Polsce koncepcji wielofunkcyjnego rozwoju wsi i rolnictwa towarzyszy refleksja naukowa, oświetlająca różnorakie jego aspekty i uwarunkowania. Zakorzenienie działalności rolniczej w specyficznym środowisku przyrodniczym, społecznym i kulturowym sprawia, iż gospodarstwa rolne mogą pełnić ważne funkcje edukacyjne.
W dyskusjach nad wielofunkcyjnością rolnictwa i gospodarstw rolnych ta sfera oddziaływań gospodarstw jest jednak w Polsce rzadko uwzględniana i mało jeszcze rozpoznana. Zaczęła pojawiać się wraz z rozwojem funkcji turystycznej wsi i gospodarstw rolnych oraz dokonującym się procesem specjalizacji gospodarstw agroturystycznych. Jak wykazały badania prowadzone w różnych ośrodkach naukowych, jedną z częściej wybieranych przez kwaterodawców dróg specjalizacji było tworzenie oferty edukacyjnej pobytu dzieci i młodzieży na wsi. Inicjatywy te bardziej profesjonalny wymiar i większe znaczenie zyskały w momencie utworzenia Ogólnopolskiej Sieci Zagród Edukacyjnych (OSZE).
Działalność edukacyjna staje się coraz bardziej istotną funkcją obszarów wiejskich i rolnictwa. Zaplecze do jej realizacji stanowią nie tylko gospodarstwa rolne czy agroturystyczne, ale także całe środowisko przyrodnicze, kulturowe i społeczne wsi. Najmocniejszą stroną potencjału edukacyjnego zagrody jest bowiem środowisko przyrodniczo-rolnicze i społeczno-kulturowe.
Usługi edukacyjne bazujące na potencjale gospodarstwa rolnego, a więc unikatowej infrastrukturze technicznej, produkcji i zajęciach gospodarskich, umiejętnościach i doświadczeniu rolników oraz miejscowej tradycji i kulturze. Stwarzają one możliwości budowania pozytywnych relacji między mieszkańcami terenów wiejskich i miejskich, a także wzbogacania wiedzy dotyczącej zagadnień rolnictwa, produkcji żywności, kultury i tradycji środowiska wiejskiego. Zasoby gospodarstwa rolnego stanowią bazę do organizacji programów edukacyjnych dla grup dzieci i młodzieży, a także osób dorosłych. Szczególna ich rola uwidacznia się w edukacji dzieci w wieku przedszkolnym i uczniów szkół podstawowych. W dzisiejszym społeczeństwie coraz więcej bowiem dzieci ma fałszywe wyobrażenia na temat wsi i gospodarstw rolnych oraz źródeł pochodzenia żywności, ukształtowane najczęściej na podstawie przekazów multimedialnych. Wyobrażenia te są często korygowane w trakcie pobytu w gospodarstwie edukacyjnym.
Wielostronność oddziaływań edukacyjnych z uwzględnieniem sfery poznawczej, emocjonalnej i wychowawczej oraz sfery działania, a także realizacja procesu edukacyjnego w autentycznym środowisku wiejskim sprawiają, iż zajęcia edukacyjne w gospodarstwie rolnym okazują się bardzo skuteczną formą uzupełniającą realizację programów nauczania szkolnego. Świadczą o tym doświadczenia krajów europejskich, które już przed wieloma laty dostrzegły możliwości wykorzystania gospodarstw rolnych w kształceniu dzieci i młodzieży i z powodzeniem realizują programy edukacyjne w gospodarstwach wiejskich.
W Polsce utworzenie sieci zagród edukacyjnych na początku bieżącego dziesięciolecia i realizacja w nich programów edukacyjnych było nowatorskim rozwiązaniem. Powstały one głównie na bazie funkcjonujących już gospodarstw agroturystycznych. Dla szkolnictwa są to alternatywne miejsca edukacji, urozmaicenie i wzbogacenie procesu kształcenia poprzez programy zorientowane na praktyczne działanie, poznanie wiejskiej kultury czy możliwość ćwiczeń warsztatowych z różnych przedmiotów. Zajęcia dydaktyczne „poza ławką szkolną” odbywają się zgodnie ze wszystkimi wymogami kształcenia wielostronnego. Nie są sformalizowane, werbalne, pamięciowe, lecz bezpośrednie, naturalne, zintegrowane, oparte na działaniu, twórczym myśleniu i przeżywaniu. Oderwanie od codzienności szkolnej systemu klasowo-lekcyjnego sprzyja ponadto integracji zespołów klasowych. Dla rolników natomiast jest to spotkanie z przyszłymi konsumentami, promocja produktów z gospodarstwa, odmiana i wzbogacenie codziennego życia, radość pracy z dziećmi i nauczycielami, a także dodatkowy dochód. Nowoczesne podejście do edukacji czyni gospodarstwo rolne atrakcyjnym miejscem do prowadzenia zajęć dydaktycznych, integrującym teorię z praktyką w zakresie wielu przedmiotów. Bezpośredni kontakt z bogatym otoczeniem rolniczo-przyrodniczym i kulturowo- społecznym zagrody wiejskiej sprzyja bardziej holistycznemu rozwojowi młodego człowieka.
Zagrody edukacyjne w Polsce są jeszcze mało znaną szerokiej opinii publicznej formą działalności edukacyjnej na wsi. Realizowana w nich edukacja „poza ławką szkolną” ma jednak, wiele walorów dydaktyczno-wychowawczych i może być skutecznym uzupełnieniem wczesnej edukacji w przedszkolach i kształcenia w systemie klasowo-lekcyjnym w szkołach. Wymaga to jednak większego zaangażowania dyrekcji przedszkoli i szkół oraz nauczycieli w inicjowaniu kontaktów oraz rozwijaniu współpracy z działającymi w regionie zagrodami. Mogą być one bowiem doskonałym miejscem edukacji regionalnej. Pożądane jest też większe zaangażowanie samorządów terytorialnych w działaniach na rzecz wspierania rozwoju zagród edukacyjnych.
Dynamika rozwoju zagród edukacyjnych w Polsce jest bardzo duża. Od momentu utworzenia OSZE (2011 r.) do połowy 2018 r. ich liczba wzrosła ponad 15-krotnie. Daje się jednakże zauważyć zróżnicowanie przestrzenne (regionalne) w rozmieszczeniu zagród edukacyjnych w skali kraju.
Turystyka wiejska, stanowi ważny element w systemie edukacji ustawicznej. Z jednej strony jest nośnikiem określonych wartości kulturowych, z drugiej – umożliwia ich bezpośrednie poznanie nie tylko poprzez obserwację i przyswajanie, ale też odkrywanie i przeżywanie. Edukacja poprzez turystykę zawiera więc w sobie wszystkie elementy wielostronnego kształcenia. Turysty- ka wiejska stwarza szczególne możliwości edukacji kulturowej i przyrodniczej. Aby te możliwości były wykorzystane w jak największym stopniu, konieczne jest kształtowanie przeświadczenia mieszkańców wsi o wysokiej randze zasobów, które posiadają, kultywowaniu dziedzictwa wsi i umiejętnym jego promowaniu oraz popularyzowaniu.
Wieś ma swoje wielowymiarowe oblicze, różne dla różnych osób i perspektyw. Może być postrzegana jako romantyczna przestrzeń, gdzie życie jest sielanką pozbawioną pośpiechu i miejskiej nerwowości lub jako miejsce gdzie czas się zatrzymał, nieco zacofanym bez przyszłości i skazanym na skansen albo zapomnienie, czy też atrakcyjna lokalizacja do zabudowy przez nowoczesne osiedla-sypialnie dla mieszkańców miast. Przede wszystkim jednak jest to miejsce ciężkiej pracy rolników od pokoleń uprawiających ziemię by zapewnić wyżywienie sobie i innym.
2021-07-07
